Phát hiện tấm bia đá ghi tên nước “Việt Nam” ở Bắc Ninh (bài Nguyễn Văn An)

Giải đáp về ngắt câu trong Hán văn : chỉ có "TIÊN HƯƠNG, PHỦ CHÍNH từ", mà không có "TIÊN HƯƠNG phủ, CHÍNH từ"

Trong bài "Quá trình điều chỉnh lại tên gọi của di tích, cho đúng lịch sử và tín ngưỡng : PHỦ CHÍNH" (lên trang ngày 25/2/2025), tôi có viết:

"3. Từ trữ lượng tư liệu rõ ràng và liền mạch về ngôi đền này, thấy rất rõ: cho đến trước năm 1964, chỉ có tên là "Phủ Giầy" hoặc "Phủ Chính". Tên từ xa xưa của ngôi đền là vậy.

Tên chữ Hán của ngôi đền được ghi rõ từ cuối thế kỉ 19 (thập niên 1890) là:

-"Tiên Hương Phủ Chính linh từ" (có nghĩa là "đền thiêng mang tên Phủ Chính ở Tiên Hương".

- "Phủ Chính linh từ" (có nghĩa là "đền thiêng mang tên Phủ Chính").

- "Tiên Hương Phủ Chính" (có nghĩa là "Phủ Chính ở Tiên Hương").

- "Phủ Chính từ" (có nghĩa là "đền mang tên Phủ Chính").

Từ thập niên 1890, cái tên chính thức đó đã được ghi lên nhiều bia đá, ghi lên chuông đồng, ghi vào sách vở, in trên báo chí,...

"Phủ Chính" là tên riêng của "từ" (ngôi đền). Ngôi đền ("từ") có tên riêng là "Phủ Chính". Chữ "Phủ" đi trước chữ "Chính", để thành tên riêng rất rõ là "Phủ Chính".

Chìa khóa ở đây là ngữ pháp. "Phủ" đi trước, "Chính" đi sau. Không phải là "Chính Phủ" !

Không có tên chữ Hán nào là "Phủ Tiên Hương". Không có tên nào mà "Phủ" đi trước và "Tiên Hương" đi sau, để trở thành tên riêng là "Phủ Tiên Hương".

Cũng không có tên bằng chữ quốc ngữ (hay chữ Pháp, chữ Đức, chữ Anh,...) nào trước năm 1964 ghi là "Phủ Tiên Hương". Trước năm 1964, không có tên nào mà "Phủ" đi trước và "Tiên Hương" đi sau, để trở thành tên riêng là "Phủ Tiên Hương"."

Một cuốn sách của học giả Dương Quảng Hàm hầu như bị quên lãng : "Lý Văn Phức - Tiểu sử, văn chương"

Mở đầu là một bài đã đăng năm 2016 của Lê Minh Quốc.

Các bổ sung và cập nhật thì dán dần lên ở dưới đó.

Nhìn từ Huế 2025 : Gập ghềnh cứu nguy tư liệu Hán - Nôm

Bài vừa lên trang Huế ngày nay.

Vui vui chữ Nôm : "vươn mình" (vươn, vườn, vượn)

 Vui vui chút vào đầu xuân mới. Một mùa xuân với kì vọng "vươn mình".

Mất sách nguyên gốc ở kho của Viện Nghiên cứu Hán Nôm (sưu tầm từ tháng 1 năm 2025)

Cuối năm, mấy ngày này, có mấy bác hỏi mình về vấn đề sách cổ của kho Viện Nghiên cứu Hán Nôm bị mất. 

Mình là độc giả của kho sách này từ năm 1990 - khi Viện Nghiên cứu Hán Nôm còn ở trên đường Lý Thường Kiệt (đằng sau Viện Thông tin Khoa học Xã hội).

Lúc kho sách, cùng cả Viện Nghiên cứu Hán Nôm được chuyển về đường Đặng Tiến Đông, rồi phục vụ lại, mình cũng tới đọc thường xuyên, chắc là tập trung nhất trong các năm 1992-1993-1994-1995-1996.

Sau năm 1997 thì mình không có điều kiện đọc chuyên tâm như trước. Chỉ thi thoảng đến đọc nhanh (có khi chỉ một buổi, có khi một vài ngày).

Đại khái là nhiều kỉ niệm với kho sách của Viện Nghiên cứu Hán Nôm.

Bây giờ, từ tháng 1 năm 2025, sưu tập dần các thông tin về việc mất sách - mà dư luận đã quan tâm từ nhiều năm nay. Mở đầu là một bài của học giả Phạm Hoàng Quân đăng năm 2023 trên báo.

Thông tin hội thảo quốc tế 2025 về tư liệu Hán Nôm tại Viện Thông tin Khoa học Xã hội

Chép nguyên về từ trang chủ của Viện Thông tin Khoa học Xã hội Việt Nam.

Sắc phong, ghi chép linh tinh đương đại - 1 : Buôn thần bán thánh sau thời Tự Đức ?

Đây là ghi chép linh tinh. Tiện khi nào thì ghi lại.

Các phát ngôn phải là ở dạng tôi trực tiếp nghe hoặc trực tiếp đọc.

Hải Thượng Lãn Ông - một số thông tin cập nhật (chỉnh lí về năm sinh: 1720 và 1724)

Gần đây, năm sinh của danh y Lê Hữu Trác mới được cải chính (mới từ năm 2018 thôi). Trước đó, năm sinh của cụ ghi là 1720.

Còn bây giờ, tựa như đang thống nhất ghi năm 1724.

Đón (tiếp nhận) các "sắc phong (sau) phục chế" đầu thế kỉ 21 - trường hợp làng Trầm Lộng năm 2018

Làng Trầm Lộng ở huyện Ứng Hóa (Hà Nội).

Cũng trong năm 2018 (cùng năm với làng Đông Sàng ở quần thể làng cổ Đường Lâm), làng Trầm Lộng đã tổ chức "đại lễ đón nhận phục hồi sắc phong thành hoàng làng". Chúng ta thấy lại cụm từ "đón nhận phục hồi sắc phong" và "phục hồi sắc phong".

Đi nhanh một ít ảnh lấy từ video của đại lễ.

Trở về đền Gióng ở xã Phù Đổng sau nhiều năm

Bắt đầu là câu chuyện từ hồi còn niên hiệu Bình Thành.

Đến tháng 3 năm Bình Thành 12 (tức năm 2000) thì một báo cáo chung được chế bản. Tính từ năm 2000 đến nay, là đã hơn 20 năm.

Quan tâm của mình, bây giờ, cùng vấn đề Gióng/Phù Đổng, còn là chùa Kiến Sơ (gần đây, có một số gợi ý nói về chùa này trong liên quan đến sư Khương Tăng Hội - người mà vào thế kỉ III đã từ Giao Châu lên kinh đô nhà Ngô để giảng kinh Phật; có thể tạm xem ở đây).

Tư liệu Phủ Giầy : sắc phong 1683 (Chính Hòa 4) ở tháng 11 năm 2023

Đã khoảng nửa năm, tính từ tháng 4 năm 2023 (xem bài ở phần bổ sung), nhóm ông Nguyễn Xuân Diện liên tục lên tiếng trong không gian mạng về tư liệu Phủ Giầy Nam Định. Về mặt học thuật, nhóm này cơ bản là tung hỏa mù để hòng đánh lừa dư luận, những người không có kiến thức chuyên ngành sâu sắc dễ bị tin theo những lời thêu dệt.

Đến ngày 13/11/2023, trên trang Fb của mình, với tư cách học giả, ông Nguyễn Xuân Diện (từ đây viết tắt là NXD) vừa đưa bài có tính học thuật nhất sau nửa năm, mà là phản biện về đạo sắc phong 1683 hiện đang bảo quản tại dòng họ Trần Lê (Phủ Nội thuộc quần thể Phủ Giầy Nam Định). Đầu tiên, tôi đưa toàn văn bài viết đó về lưu trên Giao Blog.

Về mặt học thuật, bài phản biện của NXD thất bại toàn tập. Một bài viết của tôi, trong hệ thống bài đang triển khai nhiều năm qua về tư liệu Phủ Giầy Nam Định - Phủ Giầy Sài Gòn, đăng tải trên tạp chí học thuật và sách học thuật vào thời gian tới đây sẽ cung cấp những căn cứ để cho thấy tất cá luận điện mà NXD đưa ra bị bẻ gãy như thế nào. NXD chỉ biết có 0.1, chưa từng khảo sát trực tiếp (ngôn ngữ bình dân là "sờ tay vào") đạo sắc phong 1683, mà dám nói 100, thì đã biết kết quả ra sao.

Số hóa để phát huy giá trị di sản Hán Nôm - chương trình thác bản văn bia của Brian Wu

Bạn Brian Wu - một Việt kiều (đúng hơn là người Việt gốc Hoa) đang ở Mĩ - mình chưa từng gặp, chưa từng liên lạc, nhưng có để ý đến các việc làm của bạn ấy liên quan đến học thuật Việt Nam mà đặc biệt là mảng Hán Nôm (có thể đọc lại ở đây hay ở đây).

Những năm gần đây, thấy bạn ấy đã xây dựng gia đình với một "cô gái Hán Nôm" (cách gọi của bạn ấy).

Cũng những năm gần đây, thấy bạn ấp ủ và thực hiện dần một chương trình số hóa để phát huy giá trị di sản Hán Nôm. Đáng kể sắp tới là số hóa thác bản văn bia (dựa trên các bộ biên mục và ấn ảnh thác bản văn bia đã xuất bản).

Tổng quan về dư địa chí (quốc gia, tỉnh, huyện, xã, thôn) trong kho sách Hán Nôm - bài Trịnh Khắc Mạnh 2009

Về cuốn xã chí, tức ghi chép về một "xã" của một văn nhân sinh trưởng ở xã đó, thì trên Giao Blog, có thể đọc lại ở đây.

Ngược đường dốc cao - chúng tôi du lãng xứ Nam

Chúng tôi lại tranh thủ du lãng xứ Nam.

Chúng tôi du lãng xứ Đoài - có chiêm ngưỡng công việc trùng san kinh Phật theo lối cổ

Công việc trùng san kinh Phật theo lối cổ thật kì công: ván khắc là gỗ thị, người khắc chữ phải bỏ cả tháng trời mới được một tấm ván (kích thước chỉ nhỉnh hơn tờ A4 một chút, khắc chữ Hán Nôm ở hai mặt).

Thái tổ Thái tông nhà Mạc bình thản cho "dựng lại" và "dựng mới" bia đề danh tiến sĩ của khoa thi nhà Lê trong Văn Miếu

Đại khái là có một câu chuyện vẻ như rất bình dị, nhưng thật ra không bình dị !

Các tâm bia ấy vẫn được bảo lưu tốt trong vườn bia của Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) hiện nay.

Có những cách gọi như sau trong học giới Việt Nam đối với văn bia:

- truy dựng,

- truy lập,

- trùng lập (dựng lại),

- lập (dựng mới).

Một nước văn hiến cả ngàn năm, sản sinh ra hàng vạn tiến sĩ và hàng chục vạn cử nhân nho học (chưa tính bậc thấp hơn), nhưng rất lạ ở điểm sau: không có bản chép toàn bộ bia Văn Miếu (Hà Nội) cho đến khi chúng bị hao mòn, đổ sập một số vào nửa đầu thế kỉ XIX. Nhà nước bỏ bê, không cho người sao chép. Các trường học và bản thân các nhà khoa bảng cũng không có thời gian đến sao chép ư ?

Hay là có bản chép nằm ở đâu mà nay chúng ta chưa phát hiện ra ? Ai có thông tin hữu ích, mong hãy chia sẻ.

Bây giờ, cơ bản vẫn phải dựa vào thác bản do người Pháp chỉ đạo thực hiện đầu thế kỉ XX (sau khi đã có những hư hại đáng tiếc, nhiều tấm bia đã mất luôn). Tại hiện trường thì chỉ còn lại 82 bia.

Liên quan đến việc vua Mạc thời kì Thăng Long - Dương Kinh cho dựng lại và dựng mới bia đề danh tiến sĩ của các khoa thi do triều Lê tổ chức, thì mở đầu là một bài viết cũ của học giả Nguyễn Hữu Mùi.

"Làm mới sắc phong" tháng 12 năm 2022 : hoàn trả sắc phong cho thôn Đào ở thành phố Phủ Lý

Lễ giao nhận được thực hiện vào Chủ Nhật ngày 4 tháng 12 năm 2022. Nhà văn Nguyễn Thế Vinh thay mặt nhóm nhân sĩ Hà Đông (nhà thơ Nguyễn Quang Thiều) trao lại 2 đạo sắc phong cho thôn Đào.

Nhận lời mời của nhà văn Nguyễn Thế Vinh, tôi đã có kế hoạch về Phủ Lý. Nhưng cuối cùng đành lỗi hẹn do mắc việc đột xuất.

50 năm chuyên ngành Hán Nôm (1972-2022)

Trông lên Cao Bằng hồi thập niên 1700s : 10 cảnh đẹp qua thơ Nôm của Đinh Nho Hoàn (1670-1716)

Đinh Nho Hoàn từng làm đốc trấn Cao Bằng trong khoảng 6 năm (1704-1710).

Về Đinh Nho Hoàn, trên Giao Blog, có thể đọc lại ở đây (tháng 12/2015) hay ở đây (tháng 1/2021).

Từ rất lâu, tôi đã chú ý đến 10 bài thơ Nôm rất thú vị của Đinh Nho Hoàn, gọi là "Cao Bằng thập thủ" (mười cảnh đẹp của Cao Bằng). Trên Giao Blog thời Yahoo, vào ngày 3/9/2011, tôi đã đăng lại một bài viết về "Cao Bằng thập thủ" của học giả Nguyễn Thị Lâm (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) trên Thông báo Hán Nôm năm 2004. 

Giao Blog thời Yahoo không còn truy cập được nữa (bản lưu trên wordpress cũng không hiện thị tốt, lại cũng khó tìm), nên nay đăng lại ở đây.