Kỉ niệm 10 năm công bố bài viết : các ghi chép sớm của phương Tây về "Bà chúa Liễu Hạnh"

Chữ "Bà chúa Liễu Hạnh" (nguyên ghi bằng chữ quốc ngữ như vậy) đã có trong tư liệu thập niên 1750.

1. Thập niên 1750 là đáng quan tâm, ngang với các bản sắc phong của triều đình Lê mạt mang niên đại Cảnh Hưng cho hệ thần Liễu Hạnh công chúa. 

Phủ Giầy Nam Định và Phủ Giầy Sài Gòn với nhóm sắc phong nguyên gốc cho tam vị Thánh Mẫu Phủ Giầy

"Phủ Giầy Nam Định" là quê hương bản quán. Quê hương bản quán của dòng họ Trần Lê đã sản sinh ra tam vị Thánh Mẫu Phủ Giầy.

"Phủ Giầy Sài Gòn" là một nơi con cháu dòng họ Trần Lê đã di cư tới, bắt đầu từ thập niên 1930 và có một nhóm đi vào năm 1954.

Đền Trang, ngôi đền ở vùng văn hóa biển Diễn Kim (bài Hữu Vinh, 2023)

Bài đăng trên trang của tạp chí Sông Lam năm 2023.

Sắc phong đình Dương Liễu

Bài trên trang Hội làng Dương Liễu.

Đặc trưng và giá trị của sắc phong thời Lê Trung hưng ở Hà Tĩnh (bài Trần Phi Công)

Đền Hùng (tổng quan)

 

Tin tức học thuật : Hội thảo Quốc tế Việt Nam học VII - Chuyên đề 1 (ngày mai, Thứ Sáu ngày 26/9/2025)

Ngày mai, tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội = VNU), sẽ có Hội thảo Việt Nam học - Chuyên đề 1. Tên chính thức là như sau:

"Nghiên cứu và đào tạo Việt Nam học: Tiếp cận chuyên ngành và liên ngành"

Thông tin Hội thảo: Chuyên đề “Văn hóa, dân tộc, tôn giáo ở Việt Nam trong bối cảnh phát triển mới” (13/8/2025)

Sắp tới, sẽ có một hội thảo quốc tế diễn ra tại Hà Nội. Cụ thể xem ở dưới.

Tôi sẽ trình bày một tham luận ở Tiểu ban 1 (Văn hóa). Tham luận của tôi có luận bàn về các vị thần, có một phần nói về sắc phong và vai trò của sắc phong trong đời sống đương đại.

Về đạo sắc "Tử Dương thần từ" sớm nhất hiện còn (bài của Cung Văn Lược và Chu Quang Trứ, 1995)

Bài trên số 1 năm 1995 của hai học giả Cung Văn Lược và Chu Quang Trứ.

1. Thú vị nhất của làng Tía là cho cùng một vị thần, thì có hai văn bản sau:

- sắc phong niên hiệu Sùng Khang 9 (1574) là của nhà Mạc (nhà Mạc thời kì Thăng Long - Dương Kinh).

- thần tích thì mang niên đại Hồng Phúc 1 (1572) của nhà Lê (lúc đó nhà Lê còn ở vùng phía Nam, gọi là Nam triều, chưa có quyền lực gì ở ngoài Bắc).

2. Hai tác giả nhận định về việc này như sau:

"Với niên đại 1574, chúng tôi được biết đây là đạo sắc sớm nhất ở nước ta còn giữ được đến nay. Chỉ điều này thôi cũng khẳng định đạo sắc này là một di vật lịch sử - văn hoá - nghệ thuật quí báu. Niên hiệu Sùng Khang là của Mạc Mậu Hợp. Ông vua này lên ngai vàng từ khi còn 2 tuổi, rồi trị vì những 30 năm (1562-1592), là vua cuối cùng của triều nhà Mạc ở Thăng Long, từng thay đổi niên hiệu tới 6 làn với ý mỗi khi gặp phải “vận đen”, thì thay tên đổi hiệu, để tìm cầu vận hội mới tốt đẹp hơn. Chính đời Mạc Mậu Hợp chiến tranh với Lê - Trịnh diễn ra liên miên, song thủ công nghiệp và kinh tế hàng hoá lại phát triển, nhiều di tích văn hoá - nghệ thuật được xây dựng và rất được lòng dân, nhất là với xứ Đông quê hương của nhà Mạc."

Và như sau:

"Đạo Sắc đền Thần ở Tử Dương (Tía) cũng tương ứng với loạt Thần Phả sớm nhất, hiện được biết, do Hàn lâm Viện Đông Các Đại học sỹ Nguyễn Bính phụng soạn, với niên đại Hồng Phúc nguyên niên (1572), theo niên hiệu của vua Lê Anh Tông thuộc Nam triều. Như vậy có lẽ vào nửa thế kỷ 16, trong lúc chiến tranh Nam-Bắc triều gia tăng, các triều đinh Lê-Trịnh và Mạc đều tìm đến sức mạnh Thần Linh, tranh thủ phong Thần và nâng cấp đến thờ Thần. Và nhờ đó, về văn hoá và lịch sử, chúng ta có thêm một nguồn tài liệu thành văn nữa là Thần phả và sắc phong, văn tự hoá được nhiều tư liệu truyền miệng đương thời."

3. Ý kiến bước đầu của tôi:

- Sắc phong thì chuẩn, bản nguyên thời Mạc, niên đại chính xác là Sùng Khang 9. Nhà Mạc đang thống quản Thăng Long và vùng phụ cận (mà lãnh thổ toàn bộ là cả miền Bắc ngày nay, xuyên cài những vùng ở miền Trung đang tranh giành với thế lực Lê - Trịnh - lúc là đất Mạc, lúc lại thành đất Lê, rồi lại thành đất Mạc, vân vân).

- Thần tích thì rất khó xác định ! Lúc đó, vua Lê còn ở tận tít mù khơi, làm sao mà thống quản được bách thần vùng Thăng Long và phụ cận. Cho nên, dù có ghi là Nguyễn Bính soạn ở niên hiệu Hồng Phúc 1 thì cũng là tạm biết vậy.

Bát Tràng - làng xóm, lịch sử và văn hóa (ghi chép của Bùi Xuân Đính)

Học giả Bùi Xuân Đính đang chia sẻ dần thành quả nghiên cứu về Bát Tràng trong nhiều năm của ông, mà là chia sẻ trên lưới trời Fb rộng rãi.

Tín ngưỡng thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh ở các huyện biên giới tỉnh Lạng Sơn (bài Nguyễn Xuân Bách - Hoàng Minh Hiếu)

Lấy từ trang web của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc.

Bản trên web thì không thấy ghi tên tác giả. Chủ nhân Giao Blog tạm thời điền bù tên tác giả theo kỉ yếu hội thảo vào tháng 4 năm 2023 tại Phủ Tây Hồ. 

Kỉ niệm dọc đường dân tộc học của thầy Suenari 末成 : 1- ngôi "đình Sắc" ở Triều Khúc

Thầy Suenari đến Việt Nam điều tra dân tộc học lần đầu tiên vào năm 1992. Ông đến thăm làng Triều Khúc (Hà Nội) vào một lần nào đó, rồi quyết định chọn đây là điểm nghiên cứu điền dã dân tộc học dài hạn.

1. Đợt điều tra làng Triều Khúc lần đầu tiên là vào tháng 8 và tháng 9 năm 1994. Nhưng thời gian đó, ông còn du lãng khá nhiều làng mạc khác: Bối Khê, Phố Hiến, Mộ Trạch, Mộc Châu, đó đây ở Hà Tây (tên tỉnh lúc bấy giờ),...

Sau nhiều năm, cùng thử xem lại sự kiện sắc phong chùa Nền bị mất rồi tìm lại được năm 2016

Về sự kiện chùa Nền tìm thấy sắc phong vào năm 2016, thì Giao Blog đã điểm tin ở đây (năm 2016).

Đây là một ngôi chùa có liên quan đến Đức Thánh Láng ở khu vực làng Láng, mà chúng tôi đã cùng khảo sát từ nhiều năm về trước (lần quân số tham gia khảo sát đông nhất có lẽ là vào năm 2010, lúc đó đáng nhớ là mọi người đều có máy ảnh cả - người thì máy ảnh chuyên dụng, người thì máy ảnh của điện thoại di động).

Bất giác thấy có một số điểm thú vị, cần xem chậm lại, đồng thời sẽ tiến hành điều tra bổ sung, nên đi thêm một entry này để cập nhật.

Ảnh hưởng của văn hóa Phật giáo lên sắc phong Công chúa Liễu Hạnh (bài Lê Tuấn Dương)

Mình đã viết từ nhiều năm trước (năm 2018 và năm 2020):

- Chu Xuân Giao, 2018, “Vũ trụ quan Phật giáo phản ánh trong nhóm sắc phong sớm nhất cho Liễu Hạnh công chúa vào nửa cuối thế kỉ XVII”. Tạp chí Văn hóa Dân gian số 5 (179) : 25-37. .

- Chu Xuân Giao, 2020, “Vũ trụ quan Phật giáo Mật tông với trung tâm là núi lớn Tu Di ở tầng trời Đao Lợi của Đế Thích, phản ánh trong nhóm sắc phong sớm nhất cho Liễu Hạnh công chúa vào nửa cuối thế kỉ XVII”, Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 1 (155): 34-54.

Quá trình truyền giữ sắc phong cho hệ thần Liễu Hạnh của dòng họ Trần Lê thời cận hiện đại

Có Phủ Giầy Nam Định gắn với dòng họ Trần Lê - dòng họ đã sản sinh ra hệ thần Liễu Hạnh công chúa.

Lại có Phủ Giầy Sài Gòn cũng gắn với dòng họ Trần Lê - dòng họ đã từ quê hương Tiên Hương (xã Tiên Hương thời Nguyễn --- trước đó là xã An Thái thời Lê và đầu thời Nguyễn) đã di cư vào lập nghiệp tại Gia Định - Sài Gòn.

Phủ Giầy ở hai đầu đất nước đều gắn bó với dòng họ Trần Lê.

Bài đã đăng trong năm 2024, trên tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (cơ quan ngôn luận của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Sắc phong, ghi chép linh tinh đương đại - 1 : Buôn thần bán thánh sau thời Tự Đức ?

Đây là ghi chép linh tinh. Tiện khi nào thì ghi lại.

Các phát ngôn phải là ở dạng tôi trực tiếp nghe hoặc trực tiếp đọc.

Truyền hình Nhân Dân (ngày 15/11/2024): Ngăn chặn hành vi làm sai lệch di sản

Chương trình của Truyền hình Nhân Dân đã phát vào ngày 15/11/2024.

Câu chuyện đương đại về sắc phong và hồi hương sắc phong

Bài gồm nhiều kì đã đăng trên trang web của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, vào năm 2020.

Bản ở đây là đăng lại.

Đề xuất phương pháp bảo quản tài liệu giấy trong các di tích (nhóm Điền Thị Hạnh)

Các bô lão ở các làng, khi gặp mình hay hỏi về kĩ thuật này. Nay có bài viết khá chi tiết. Nhóm các tác giả ở Viện Bảo tồn Di tích.

Các vấn đề thiên về kĩ thuật.

Sở Nội vụ Hà Nội và tư liệu sắc phong (ghi chép)

(Một người bạn mới cho biết thông tin cập nhật: Đây là chương trình nằm trong Đề án "Sưu tầm tài liệu lưu trữ quý, hiếm của Việt Nam và về Việt Nam" do Bộ Nội vụ chủ trì (Quyết định số 644/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) giai đoạn 2012 - 2020). Tra cứu nhanh thì đây là dự án được chính phủ phê duyệt từ năm 2012.

Nhiều năm nay, đi các di tích thuộc khu vực Hà Nội, tôi thường thấy có giấy công nhận của chính quyền Hà Nội cho các tư liệu sắc phong (ví dụ như chùa Yên Phú ở Thanh Trì, chùa Láng ở quận Đống Đa, chùa Kim Liên ở quận Đống Đa,...).

Tôi đã hỏi người của Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) thì được cho biết: đây là hoạt động của riêng Hà Nội, mà phía cơ quan Bộ Văn hóa không nắm được. Thông tin này là từ trao đổi cá nhân, nên cần xác nhận chính thức sau.

Bây giờ đưa một ít thông tin.