Anh Tsukigata sẽ tranh cử lần thứ 4, sau 3 nhiệm kì liên tiếp đương chức Chủ tịch Thành phố (2012-2026)

Anh Tsukigata月形 là chính khách địa phương mà tôi đã biết và quí mến từ 25 năm về trước !

Năm nay, anh bước vào tuổi 67.

Như Giao Blog thi thoảng đề cập, anh là lớp sau, là học trò của các chính khách lớp trước của địa phương như cụ Tosu hay cụ Uchida.

Về cụ Tosu - một quân nhân Nhật Bản đã tham gia chiến trường Trung Quốc trong thế chiến thứ hai, là hàng xóm trong mấy năm của tôi tại quê hương Itoshima - thì trên Giao Blog có thể đọc lại ở đây (tháng 11 năm 2017) hay ở đây (tháng 5 năm 2017).

Tôi đã trở lại Itoshima thăm cụ Tosu và cụ Uchida vào năm 2016. Đó là lần cuối cùng tôi được gặp người hàng xóm yêu quí Tosu. Rồi năm sau, năm 2017, cụ Tosu đã từ trần ở tuổi 98 (xem lại ở đây).

Về anh Tsukigata, vào một dịp hội hoa cẩm tú cẩm nhiều năm trước, có thể đọc lại ở đây (tháng 6 năm 2017). Hay dịp anh kêu gọi nhân dân trong thành phố ở yên trong nhà, hạn chế tối đa việc ra ngoài vào dịp covid-19, thì đọc ở đây (tháng 4 năm 2020).

Từ "ăn biển" đến làm giàu từ biển quê hương : câu chuyện phát triển kinh tế địa phương từ hải sản

Về "ăn biển" và các lễ hội liên quan đến mở cửa biển và văn hóa biển ở thị trấn quê hương Itoshima, thì Giao Blog vẫn cập nhật, ví dụ ở đây (năm 2018).

Bây giờ là câu chuyện về một doanh nghiệp địa phương phát triển ngành nuôi trồng hải sản (nuôi hàu sữa - みるくがき- bằng các phương pháp đặc biệt).

Chủ tịch công ti trẻ tuổi (hơn 40) đã nghỉ việc ở công ty thương mại tại Tokyo, trở về lập nghiệp tại quê nhà Itoshima vì vô tình phát hiện việc hàu ở quê được bán với giá rất cao tại thị trường thực phẩm Tokyo.

Văn nghệ Thứ Bảy : vẫn đọc lại Kaibara 貝原益軒 (1630 -1714) - nhà quốc học danh tiếng ở nước Trúc Tiền

Kaibara Ekiken 貝原益軒 là trí thức kiệt xuất thời Edo ở nước Trúc Tiền (Chikuzen) - một phần của tỉnh Fukuoka ngày nay.

Hồi ở lâu dài trong nước Trúc Tiền, mình đã tới thăm viếng nhà cũ của ông. Một phần nhà cũ trở thành bệnh viện Kaibara - hậu duệ hiện nay của ông nối tiếp một công việc của ông, đó là hành nghề y dược. Ông có nghiên cứu thực vật, nghiên cứu hoa, nghiên cứu thuốc Bắc (dược học), thực hành nghề y. 

Có nói nhanh trên Giao Blog về việc viếng thăm nhà cũ của Kaibara, mà cũng là rất nhiều năm trước rồi, ở đây (viết năm 2013). Lần đầu tiên chúng tôi tới là khoảng năm 2003, tức cách nay tới hơn 20 năm rồi.

Kaibara, điểm hậu thế đánh gia lớn nhất về ông, là nhà quốc học. Ông để lại cho đời hàng loạt tác phẩm ghi chép thực địa bền bỉ - ở thế kỉ 21, chúng ta sẽ giật mình khi đọc những dòng ông viết trực tiếp vào hồi cuối thế kỉ 17 khi đến thăm ngôi làng ta đang ở  !

Đôi khi, Kaibara ghi rất rõ về đoàn người cùng đi điều tra điền dã với ông, có ngày tháng năm cụ thể. Mà có lần ông đưa cả bà xã cùng đi.

"Điểm làm mát" trong mùa hè - một phương án chống sốc nhiệt vào những ngày nóng dữ ở Nhật Bản

Gần đây, vào dịp mùa hè, toàn quốc Nhật Bản đang thực hiện việc xây dựng và duy trì hệ thống làm mát để chống sốc nhiệt, gọi là hệ thống "điểm làm mát" (tiếng Nhật là suzumi-dokoro 涼み処).

Thành phố nhà quê Itoshima của tôi cũng bắt đầu thực hiện (xem ảnh ở dưới).

Nhiều năm trước (cũng tới 1/4 thế kỉ trước !), rồi hồi còn ở Odai và đi học ở Fuchu-shi, tức ở một quận nội thành Tokyo và đi học ở một thành phố trực thuộc thủ đô Tokyo, cách khoảng hơn 1 tiếng tàu điện (chuyển tàu hai lần), tôi đã từng bị sốc nhiệt. Lần ấy, sốc nhiệt rất tự nhiên ! Bị bất tỉnh trong thu viện trường, rồi được chuyển vào trạm xá của trường. Đến chiều tối thì tỉnh lại được, rồi về kí túc xá. Hồi đó, N. tính lên đón tôi, nhưng tôi bảo: mình tỉnh hẳn rồi, ngồi tàu điện ít phút là về tới nhà thôi, không cần đón.

Bây giờ, có hệ thống "điểm làm mát" như thế này thì thật tiện lợi.

Nước Yamatai và nữ vương Himiko - quan điểm của thầy Takeda Tsuneyasu 竹田恒泰 xuất thân hoàng tộc

Nhà bình luận danh tiếng Takeda Tsuneyasu được biết đến là người có gốc hoàng tộc - con cháu của cung Takeda trong hoàng gia, là anh em họ với thiên hoàng hiện nay (nhân dân quen gọi là "đức kim thượng").

Về nhà nước Yamatai và nữ vương Himiko, đến nay, chỉ tính sách riêng có lẽ tính bằng đơn vị "hàng ngàn" cuốn (chỉ tính từ thời Minh Trị đến nay). Thầy Takeda tự nhận là: đã đọc hết !

Núi Cao Tổ "mở núi" năm 2025 (thượng tuần tháng 5)

Núi Cao Tổ (高祖) ở nước Ito, với tôi luôn huyền bí và thú vị. Quả núi ôm trong mình nó một ngôi thành cổ có qui mô lớn, lại có thêm một ngôi thành trung cổ nữa, rồi lại bao xóm làng và phố phường hiện đại của thế kỉ 21.

"Cao Tổ (高祖)" được đọc thành "Takasu (たかす)" trong tiếng Nhật ở vùng Itoshima (vùng khác sẽ đọc khác), nhưng vẫn ngầm ý chỉ một thời "cao tổ" - gắn với truyền thuyết con cháu của Hán Cao Tổ đã vượt biển sang đây.

Hồi tôi ở trong làng, đã vài lần đi dự lễ mở núi. Hồi đó, chỉ có lễ mở núi ở trong đền Cao Tổ, mà chưa có nhóm leo núi sau lễ như bây giờ !

Thầy cúng ở đền thì tôi vẫn thường xuyên gặp. Ông luôn lịch sự gọi tôi bằng họ, mà không gọi bằng tên như các vị khác ! Cơ bản, người trong vùng gọi tôi bằng tên, tức Giao. Gọi bằng họ, thì chỉ có một vài người mà thôi.

Đền Cao Tổ cũng thờ Hoàng hậu Thần Công. Trong thần tích của đền, có ghi: khi hoàng hậu đi chinh phạt Triều Tiên trở về đây, bà đã cho dựng ngôi đến theo hướng Càn.

Thông tin học thuật : Hội thảo quốc tế “Nữ giới trong dòng chảy lịch sử Nhật Bản” ngày 16/5/2025

Ngày mai, tại Tp. Hồ Chí Minh. Hội thảo trọn một ngày - Thứ Sáu, ngày 16/5/2025. 

Đại khái hội thảo như trong ảnh.

Một thời đồng dụng Pentax và Canon - tháng 8 năm 2001

Hồi tháng 8 năm 2001, vào dịp nghỉ hè, tôi đi điều tra điền dã.

Có thể ở tại thực địa trong cả tháng 8 và tháng 9, miễn là đầu tháng 10 thì có mặt tại trường để tiếp tục vào kì hai của năm học là được.

Sự kiện 11.9.2001 tại nước Mĩ, làm rung chuyển thế giới lúc đó, tôi nhận thông tin lúc đang ở tháp truyền hình Fukuoka là chính ở chuyến đi điền dã quan trọng này.

Đại học Nhật Bản mở đầu năm học ở tháng 4 (học kì 1 nếu nhập học tháng 4), rồi được nghỉ hè, từ tháng 10 thì bắt đầu học kì 2. Đến tháng 4 năm sau lại bắt đầu năm học mới.

Ở một entry cũ trên Giao Blog (năm 2021, ở đây), tôi đã nói về chiếc máy ảnh kĩ thuật số hiệu Canon đầu tiên mà tôi sử dụng - bây giờ vẫn lưu được.

Vì sao không có đền thờ nữ vương Himiko なぜ卑弥呼神社がないのか (bài của Tanaka)

 Một phần tích khá thú vị.

Tháng 4 với cây hoa sakura của nhà hàng xóm ở Itoshima

 Một gia đình hàng xóm cũ của tôi.

Nơi có một nhóm võ sĩ được chính phủ địa phương (Han) thời Edo giao việc coi tàu. Con cháu của họ thành lập làng xóm. Tư liệu hành chính của thời kì coi tàu ấy còn giữ đầy đủ và được truyền tay nhau để bảo lưu (mỗi nhà giữ một năm).

Năm mà gia đình hàng xóm cũ của tôi giữ thì tôi được "ngâm cứu" thỏa mái. Định kì đọc dần, sao chụp dần, và tôi bảo lưu thành một bản số hóa - số hóa của thời kì đầu tiên ở thế kỉ 21, mà là của phía dân tộc học (tính là tài liệu tại chỗ của dân tộc học), nên có lẽ không hoàn bị như bây giờ (2025).

Viếng đàn anh ở làng gốm Kim Lan (Hà Nội)

Đàn anh sinh trưởng ở Shimonoseki (tỉnh Yamaguchi) - địa phương ở bên cạnh của quê nhà Itoshima (tỉnh Fukuoka) của tôi. Tôi viết rõ là Shimo-no-seki.

Văn nghệ Thứ Bảy : lan man giữa mùa hoa Bỉ Ngạn, lúa chín đồng thu miền quê Itoshima 2024

Quê hương Itoshima đã bắt đầu chuẩn bị vào mùa gặt 2024.

Lúa chín trên những cánh đồng trải dài.

Những cánh đồng ấy được giữ lại từ một cuộc đầu tranh "giữ đất giữ chùa" của sư phụ chùa làng (xem lại ở đây). Tôi nhớ về tấm bia đá cỡ lớn ghi ơn công đức của nhà sư thuở trước và cũng nhớ về hình ảnh nhà sư thời nay đi cầu nguyện mỗi sáng quanh các cánh đồng.

Ai đó, năm nay, nói rằng: hoa Bỉ Ngạn là "hoa của âm phủ" ! Ôi, tư tưởng con người Nhật Bản cũng có những lưu đông khó lường ! Để cảnh tỉnh, một người khác nói: không có hoa âm phủ ! Xuống âm phủ rồi thì còn gì thấy được hoa ! Có chăng, chỉ nên nói là hoa biểu cảm cho nét buồn trong tâm tưởng của người ngắm mà thôi. Đấy là chuyện trao đi đổi lại trên cõi mạng mùa thu năm 2024, tôi liếc nhanh vào một chút mà thôi.

Văn nghệ Thứ Bảy : Chúng tôi đã cùng tham gia "Hội thi ăn cơm khỏe" thời Bình Thành (2003)

Bây giờ đang là thời Lệnh Hòa - về niên hiệu Lệnh Hòa (Reiwa) bắt đầu khi nào thì trên Giao Blog có thể xem lại ở đây và ở đây.

Trước Lệnh Hòa là thời Bình Thành. Chúng tôi lưu học ở thời Bình Thành, những năm tháng đáng nhớ nhất của mỗi chúng tôi là ở thời Bình Thành. Về một mùa xuân thời Bình Thành, lúc cùng nhau đi du lãng giữa rừng hoa anh đào năm đó, thì đọc lại ở đây.

Chùa làng đầu tháng 7 năm 2024 : Mái ngói được làm mới và một người thợ Việt Nam

Giữa những ngày nóng cực độ đầu tháng 7 ở Hà Nội, nhận được tin từ chùa làng từ bán đảo Itoshima. Bên đó cũng đang ở thời kì cực nóng, chẳng khác gì Hà Nội cả.

Phong tục từ xưa là có việc hỏi thăm nhau và động viên nhau trong những thời kì thời tiết cực đoan, ví dụ cực nóng hay ngược lại là cực lạnh. Hồi trước, chúng tôi có dùng bưu thiếp (hagaki), nội dung cũng chỉ là hỏi thăm nhau rằng "nóng quá" hay "lạnh quá" và mong bạn hãy vượt qua được thời tiết này. Sau thì email được thay thế dần cho bưu thiếp. Lâu lâu thì điện thoại qua lại.

Hôm nay thì điện thoại hỏi thăm đến từ chiều Itoshima. Ghi nhanh để khỏi quên.

Tư tưởng "mạt pháp" và ống kinh Phật chôn từ thế kỉ 12 trên đỉnh núi thiêng Ni-jo

Đỉnh núi thiêng Ni-jo là nơi nhóm chúng tôi lên nhiều lần trong mỗi năm thời đó. Mỗi lần lên là mất nguyên một ngày. Bắt đầu lên từ sáng sớm với đủ dụng cụ khảo sát và bảo hộ các loại, rồi ăn trưa luôn trên đỉnh núi (mang sẵn theo cơm hộp từ sáng), đến chiều tối mới xuống.

Thượng tuần tháng 4 năm 2024 - sakura mãn khai ở khu vực ga nhà quê Ikisan và xung quanh

Sakura lặng lẽ mãn khai vào tháng 4 của một năm covid-19, khi cả thị thành và thôn quê đều đóng cửa ở nhà không dám ra ngoài ngắm hoa, thì xem lại ở đây (tháng 4 năm 2020). Đó là nhà ga quê mùa Ikisan - nhà ga nằm trên tuyến đường sắt ven biển nối tỉnh tỉnh Fukuoka với tính Saga.

Bây giờ, vào thượng tuần tháng 4 năm 2024, cũng tại nhà ga Ikisan, thì tình hình sakura đang bung ra như thấy trong ảnh. Thấy rõ các thanh niên đang ở ga. Sự vận động không hối hả, nhưng cho ta cảm giác vui (xua tan nỗi buồn của thời kì nhà ga chìm đắm bởi covid-19). Người cầm máy, thì viết trên Fb rằng: làm nền cho sức trẻ của các thanh niên là cả trời sakura đang hãnh diện bung nở !

Năm Rồng 2024 : Cung chúc tân niên

Những giây phút đầu tiên của năm mới, năm 2024 - năm Giáp Thìn ở Việt Nam, năm Lệnh Hòa 6 ở Nhật Bản.

Cung chúc tân niên !

Văn nghệ Thứ Bảy : Lại đến với hòa thượng Hồng Tiệm và những bờ xôi ruộng mật vẫn trải dài

Viết lại về chuỗi sự kiện đã diễn ra gần 20 năm về trước, từ tài liệu do chính mình làm ra bằng chính quá trình sống và ở của mình tại thực địa ! Công việc của các học đồ dân tộc học là vậy. 

Đại khái bờ xôi ruộng mật vẫn trải dài, sau một cuộc giữ đất giữ nguồn nước của các hậu duệ chùa làng, nơi hòa thượng Hồng Tiệm đã nêu gương từ mấy trăm năm trước.

Văn nghệ Thứ Bảy : Nhớ một tháng 9 đi hành hương ở Tứ Quốc (Nhật Bản) hơn 20 năm trước

Bây giờ, tháng 9 ở Hà Nội, qua cập nhật Fb, mà theo dõi không thường xuyên một cuôc hành hương về Tứ Quốc (miền Trung nước Nhật) của một người Việt Nam. Đó là một đàn em cùng thuộc VASS (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), là em Nguyễn Sử. Sử đang là nghiên cứu sinh ở Đại học Waseda và dành kì nghỉ hè 2023 để đi hành hương.

Bây giờ điều kiện IT thật tuyệt vời, chúng ta có thể "vừa đi đường vừa kể chuyện" tự do tự tại trên Fb được. Bởi vậy, hôm nay có thể thấy Nguyễn Sử đang ở ngôi chùa nào, mai thì biết em ấy đang tay bị tay gậy đến quãng đường nào,... tất cả đều có thể trực tuyến toàn cầu.

1. Hành hương ở Tứ Quốc là một chặng đường rất dài, nếu tính toàn bộ, lên tới cả ngàn cây số, mà có 88 điểm chính (không kể các điểm phụ), là 88 ngôi chùa. Tuyến hành hương qua 88 ngôi chùa này là gắn với nhà sư Không Hải - cũng là Hoằng Pháp đại sư - một danh sư của Nhật Bản, hâu như không có người Nhật nào mà không biết đến ông ! Về như sư Không Hải, trên Giao Blog có thể đọc lại ở đây (tháng 2 năm 2018).

Văn nghệ Thứ Bảy : sau 20 năm, nhìn lại ngôi đền làng Ikisan (tỉnh Fukuoka)

Hơn 20 năm trước, mà chính xác là 21 năm trước (2002-2023), tôi đã sống lâu dài để điều tra điền dã dân tộc học trong học khu Ikisan của thị trấn Nijo - một thị trấn nằm kẹp giữa hai tỉnh Fukuoka và Saga (miền Nam nước Nhật). 

Tên học khu được lấy từ tên của một ngôi làng (mỗi học khu có nhiều làng). Mà làng ấy có tên là "Ikisan". Dĩ nhiên, tên học khu thành "Ikisan".

Ngôi đền của làng nằm ở vùng rừng rậm. Đại khái, cảnh sắc của khu vực ngôi đền năm 2002 là như sau (ảnh của chủ nhân Giao Blog - lúc ấy, vừa tròn 30 tuổi):