50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 27 (đối sánh lời kể của chính ủy Bùi Văn Tùng và chiến sĩ - Thiên Lý lược ghi)

Bác Thiên Lý vừa thực hiện một đối sánh lời kể giữa hai người: chính ủy Bùi Văn Tùng và chiến sĩ Nguyễn Văn Phúc - cả hai đều là người thuộc lữ đoàn xe tăng 203 tiến vào Dinh Độc Lập trưa ngày 30/4/1975.

Bản đối sánh của bác Thiên Lý đã cho thấy có rất nhiều mâu thuẫn không thể "dàn hòa". Chính ủy và chiến sĩ có lúc kể rất mâu thuẫn nhau trong cùng một sự kiện hay thời khắc nào đó. Nhưng điểm chung quan trọng: mãi đến lúc sang Đài Phát thanh Sài Gòn rồi thì chính ủy Bùi Văn Tùng mới hỏi và mới biết đại úy Phạm Xuân Thệ. Hai người này (Bùi Văn Tùng và Phạm Xuân Thệ) chưa hề biết nhau trước đó, cũng chưa từng chào nhau hay nhận lệnh giao lệnh gì trong Dinh Độc Lập (kể cả trên đường mà nhóm Phạm Xuân Thê lăm lăm tay súng áp giải nhóm ông Dương Văn Minh ra Đài Phát thanh Sài Gòn).

Tuy nhiên, bác Thiên Lý cũng bỏ sót mất một số chi tiết đắt giá khác. Thậm chí là rất đắt giá - sánh ngang với chi tiết là hai người chỉ biết nhau khi đã ở trong Đài Phát thanh Sài Gòn. Tôi sẽ bổ sung, sẽ chỉ ra cụ thể ở một dịp phân tích sau đây.

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 26 (nhặt từ báo cũ của bác Tạ Thu Phong)

Bác Tạ Thu Phong nhặt một ít báo cũ và luận vài điều, và gửi cho BBC tiếng Việt.

BBC tiếng Việt mới đăng.

Cách làm quen của bác Tạ với tư cách nhà sưu tầm sách báo bền bỉ. Có một số điểm thú vị. Cũng có một điểm không thú vị lắm.

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 18 (con voi Dinh Độc Lập và diễn biến quá mau lẹ)

Cần xác định một tiêu chí như sau để làm việc tiếp với chủ đề các nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện. Tiêu chỉ được đặt ra để xử lí hiện thực của ngày hôm đó.

Hiện thực:

- Về không gian: Dinh Độc Lập quá lớn ! Cả khuôn viên (gồm trong Dinh và ngoài Dinh) là mênh mông. Nên tầm quan sát của một người, ở mức trực tiếp thấy, trực tiếp nghe, trực tiếp cầm lên, tức cái gì cũng trực tiếp, thì chỉ được một góc nhỏ mà thôi. Tôi gọi là "con voi Dinh Độc Lập". Con voi này, mỗi người miêu tả một kiểu, bởi chỉ thấy được mảng nhỏ mà mình biết trực tiếp mà thôi.

- Về thời gian: quá gấp gáp ! Các việc trọng đại lại rơi vào tầm trưa trưa kéo sang đầu giờ chiều, nên về tâm lí thì với người Việt là thời gian lẽ ra nghỉ ngơi.

- Về sự kiện và tốc độ sự kiện: quá nhanh và đồng thời đồng loạt các việc diễn ra cùng nhanh như nhau, tới hàng trăm chi tiết cùng xảy ra đồng loạt cùng ngày hôm đó. Với sức quan sát của một người thì thường quá tải hay bội thực !

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 15 (nhìn lại 30 năm can thiệp của người Mĩ 1945-1975)

Trước khi tuyên bố bàn giao chính phủ (9h30 ngày 30/4/1975), rồi đến tuyên bố đầu hàng vô điều kiện (13h30 ngày 30/4/1975), tổng thống Dương Văn Minh đã tính toán làm sao để người Mĩ có thời gian tháo chạy thoát thân khỏi Sài Gòn trót lọt mà không còn cớ quay lại ăn vạ (quân đội Mĩ có thể can thiệp trở lại nếu công dân của họ bị kẹt lại Sài Gòn). Xem bức điện ông Minh gửi cho Đại sứ Mĩ tại Sài Gòn lúc đó, ghi rõ là "mật" và "hỏa tốc", ngày thì là 28/4/1975 (ngay trong ngày ông Minh lên nhận chức tổng thống).

Điều này cho thấy rõ thêm ý thức mạnh mẽ phải kết thúc chiến tranh (bàn giao, rồi đầu hàng quân giải phóng) càng sớm càng tốt, và tránh để Mĩ quay lại can thiệp, của tổng thống Dương Văn Minh, ở thời điểm các ngày 28-30/4/1975. Dĩ nhiên cần hiểu rõ thêm: từ "bàn giao chính phủ" (ngưng bắn) sang "đầu hàng" cũng cần có thời gian, và cũng là kết quả của nhiều vận động ngay thời điểm đó (công tác địch vận binh vận của lực lượng cách mạng, các ý kiến từ những nhân vật đặc biệt có ảnh hưởng lớn tới ông Minh - trong đó có Vũ Văn Mẫu một học giả danh tiếng của miền Nam lúc đó đã được ông Minh mời làm thủ tướng).

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 12 (Chính ủy Chiến dịch Phạm Hùng và tuyên bố "phải đầu hàng vô điều kiện")

Sau khi tổng thống Dương Văn Minh phát đi tuyên bố bàn giao chính quyền vào lúc 9h30 qua làn sóng của Đài Phát thanh Sài Gòn (đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, gần Dinh Độc Lập, đọc lại ở đây), thì phía bên cách mạng, Chính ủy Chiến dịch Hồ Chí Minh Phạm Hùng đã cho phát đi lời tuyên bố "không bàn giao" mà chỉ "đầu hàng vô điều kiện".

Chính ủy Phạm Hùng đã cho phát đi lời tuyên bố như vậy, ngay sau khi có lời tuyên bố của tổng thống Dương Văn Minh.

Lời tuyên bố của chính ủy Phạm Hùng được phát đi qua làn sóng của Đài Phát thanh Giải phóng (lúc đó đã chiếm sóng được Đài Phát thanh Quán Tre của chính quyền Sài Gòn).

Quân đoàn 2 đang tiến vào Sài Gòn hướng đến Dinh Độc Lập đã nghe lời tuyên bố đó của chính ủy Phạm Hùng, qua hệ thống Đài Phát thanh Giải phóng.

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 11 (Đài Phát thanh Sài Gòn Giải phóng)

Có một đài phát thanh quan trọng là "Đài Phát thanh Giải phóng" của phía cách mạng (trụ sở ban đầu đặt tại Tây Ninh, sau chuyển ra Đồng Nai). Đài này cũng đã tiến về Sài Gòn vào dịp cuối tháng 4 năm 1975.

Phía chính quyền Sài Gòn thì có 2 đài phát thanh quan trọng:

- Đài Phát thanh Quán Tre (nay ở quận 12, Tp. Hồ Chí Minh),

- Đài Phát thanh Sài Gòn (đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, gần Dinh Độc Lập).

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 10 (hai nhà báo - hai anh em ruột Trần Mai Hạnh và Trần Mai Hưởng)

Hai ông là anh em ruột.

Tôi chỉ biết nhà báo Trần Mai Hạnh, bởi ông là phụ huynh của bạn cùng lớp tôi. Vào đầu thập niên 1990, chúng tôi đã đọc bài kí sự ông viết vào ngày 30/4/1975 tại Dinh Độc Lập (bài đăng trên báo Nhân Dân ngày 2/5/1975). Tôi luôn nhớ hình ảnh ông bận mải bên bàn viết trong căn nhà ở rất gần đền Hai Bà Trưng.

Hai ông đã vào Dinh Độc Lập vào ngày 30/4/1975. Người em Trần Mai Hưởng vào trước (khi các xe tăng tốp đầu đã vào Dinh, các xe tăng khác đang vào Dinh). Còn nhà báo Trần Mai Hạnh vào sau một chút, khi anh Thận đã treo cờ giải phóng trên nóc Dinh.

Nhà báo Trần Mai Hạnh, tức người anh, thường được biết đến nhiều hơn, bởi ông là nhà báo trong nước đầu tiên đăng bài kí sự nhanh về Dinh Độc Lập vào ngày 30/4/1975 (đã đăng trên Giao Blog ở đây và ở đây).

Người em thì được biết đến là người đã bấm máy bức ảnh lịch sử: xe tăng vào Dinh Độc Lập (là những xe tốp sau).

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 9a (báo Nhân Dân ngày 1/5/1975)

Báo Nhân Dân số ra Thứ Năm ngày 1 tháng 5 năm 1975 đăng ở trang nhất hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và dòng tít lớn đặc biệt "Hoan hô Sài Gòn giải phóng", dưới đó là xã luận "Thắng lợi vĩ đại của dân tộc ta", và bài chủ trang "Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng".

Trong số báo đặc biệt này, có rất nhiều thông tin thực sự đặc biệt ! 

Hôm nay, Giao Blog đăng lại ở đây 2 bài đầu tiên, để mừng 50 năm ngày thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025).

Bài 1: Diễn biến của chiến dịch Hồ Chí Minh.

Bài 2: Những giờ phút cuối cùng của Mỹ-Ngụy ở Sài Gòn.

50 năm thống nhất đất nước (1975-2025), nhân vật của ngày 30/4/1975 kể chuyện : 4 (đại tá Bùi Tín kể vào năm 1981)

Ông Bùi Tín mang quân hàm đại tá vào thời khắc lịch sử đó.

Ghi chú bổ sung: thực ra, vào năm 1975, ông Bùi mang quân hàm "thượng tá", còn "đại tá" là sinh ra do quá trình phiên dịch mà thôi - chỉnh lại theo góp ý của bác Nguyễn Việt Long. Dù vậy, về quân hàm, ông ở trên trung tá Bùi Văn Tùng.

Trong một lần trả lời phỏng vấn vào năm 1981, ông Bùi Tín cho biết:

- Ông có mặt bên trong Dinh Độc Lập vào ngày 30/4/1975, gặp trực tiếp ông Dương Văn Minh và nội các của ông Vũ Văn Mẫu.

- Ông kể ông theo một đơn vị xe tăng, vào sân Dinh Độc Lập rồi sau đó lên luôn tầng 2 ở trong Dinh. Tại đây, ông đã gặp các ông Minh - Huyền - Mẫu,... Ông Minh muốn bàn giao chính quyền cho ông Tín, nhưng ông Tín nói không nhận !

- Ông Tín cũng kể việc ông nằm trên cỏ trong khuôn viên Dinh Độc Lập vào đêm 30/4/1975.

Tiếng dân năm 2024 về ngày 30 tháng 4 (ghi chép từ nhiều phía)

Từ 1975, đến hôm nay, là 49 năm. 

Tôi mở entry này để ghi chép tiếng dân của năm 2024, năm thứ 49 tính từ "ngày 30 tháng 4 năm 1975", về ngày đó trong dòng chảy của lịch sử Việt Nam.

Mở đầu là tiếng của chú Ngô Thế Long - một cán bộ cũ của Viện Thông tin Khoa học Xã hội (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), tôi có biết chú từ đầu thập niên 1990.

Là một người quan sát, tôi không thấy đủ căn cứ qui công lớn nhất cho cố đại tá Bùi Văn Tùng

Từ mấy năm trước, tôi đã quan sát kĩ lưỡng, ở đây (tháng 5 năm 2021) và ở đây (tháng 5 năm 2020). Lúc đó, đại tá Bùi Văn Tùng vẫn còn tại thế. Dư luận từ nhiều phía có thể làm nhiễu loạn thông tin, nên đòi hỏi việc quan sát phải thật sự kĩ lưỡng.

Kết quả của quan sát kĩ lưỡng, thì tôi đã thấy rõ: mọi tư liệu đều chứng minh rất rõ vai trò lớn của đại úy Phạm Xuân Thệ lúc đó trong Dinh Độc lập. Hầu như không thấy chút tư liệu gì chắc chắn về đại tá Bùi Văn Tùng.

Với tư cách một người quan sát trung lập, bây giờ, ở thời điểm tháng 6 năm 2023, tôi muốn nói rõ thêm một lần nữa về kết quả quan sát của tôi.

Máy bay Pháp rồi Mỹ đã ném bom miền Bắc như thế : Tư liệu và hồi ức của khu vực Nam Định

Thời nhỏ chúng tôi vẫn được kể lại rằng, ngày đó tháng đó năm đó, có khi chính xác là giờ đó phút đó, giữa lúc máy bay Mỹ lượn trên bầu trời thì có anh ấy chị ấy được sinh ra. Những đứa trẻ Bắc Việt được sinh ra ở khu tránh bom Mỹ. Giờ sinh và ngày tháng năm sinh của những đứa bé ấy được đánh dấu thật dễ, bởi là gắn với âm thanh của máy bay Mỹ, với kí ức chân thực về chiến tranh không bao giờ phai.

Bom Mỹ rơi xuống làng quê chúng tôi. Chỗ bom rơi thì lõm xuống, gọi là "hố bom", rồi có cái cứ để nguyên vậy thành ra ao. Nhiều cái ao được hình thành từ hố bom như vậy ở xóm trên xóm dưới. Các ông các bác trong làng ngồi đan rổ rá bên cạnh hố bom ngày trước, đôi khi kể cho chúng tôi nghe chuyện sơ tán khi có báo động về máy bay Mỹ.

Đại khái chúng tôi không có trải nghiệm tại chỗ về chiến tranh chống Mỹ. Hình ảnh về cuộc chiến ấy là được mường tượng từ những cái "ao-hố bom" có thể thả cần câu hồi chúng tôi lên mười, từ những cái kẻng làm từ xác bom treo ở cổng trường hay hợp tác xã, từ rất nhiều chuyện kể dần dần của cha mẹ và hàng xóm láng giềng.

Năm 1988, với cuộc thi "Viết thư quốc tế UPU"

Hồi năm 2013, đã kể nhanh về bức thư năm 1988, ở đây.

Gần đây, mới biết có một cuốn sách được xuất bản, dạng in tập hợp các lá thư từ năm 1987 đến năm 2017, tức 30 năm.

Góc khuất của sử học và sự thực lịch sử : sự kiện Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975 vẫn còn nhiều điểm mờ

Sự kiện Dinh Độc Lập ngày 30 tháng 4 năm 1975, đã được Giao Blog quan sát ở đây và ở đây.

Dư luận hiện nay, tính đến tháng 5 năm 2021, thì có vẻ như đang mạnh mẽ phê phán một người trực tiếp tham gia việc bắt giữ và áp giải tướng Dương Văn Minh từ Dinh sang đài phát thanh, đồng thời là có vẻ ca ngợi một người cũng tham gia vào sự kiện đó.

Có sự việc, mà dư luận cho là tranh công, xem ai mới là người soạn bản tuyên bố đầu hàng vô điều kiện mà tướng Dương Văn Minh đã phát thanh vào ngày 30 tháng 4.

Tưởng chừng đã sáng rõ !

Nhưng không phải như vậy. Xem kĩ lưỡng các nguồn tư liệu (nghe người trong cuộc nói chuyện qua video đã phát, sách vở và báo chí các nguồn, ảnh chụp và video của nhiều phía), thì hóa ra, sự kiện đó còn quá nhiều điểm mờ, hiện chưa có cách nào làm sáng tỏ được.

Trùng lặp lịch sử : tranh công ngày 30/4 (làm nhớ chuyện Đàng Trên - 2)

Sự kiện này đã được Giao Blog quan sát từ tháng 5 năm 2020, cập nhật dần tư liệu của các bên ở đây.

Entry đó đã đầy. Nên bây giờ mở entry thứ 2.

Mở đầu bằng bộ phim tư liệu vừa phát chính thức đêm qua trên hệ thống truyền thông chính qui. Đại khái là bộ phim như sau:

Trùng lặp lịch sử : tranh công ngày 30/4/1975 (làm nhớ chuyện Đàng Trên)

Xem bàn luận các nơi, nhất là mạng xã hội, thì thấy hiện thực vào ngày hôm qua (30/4/2020, kỉ niệm 45 năm thống nhất đất nước), trích dẫn theo bác Hiệu Minh: 

"Ai là người đã chấp bút soạn thảo văn kiện đầu hàng cho tướng Dương Văn Minh ngày 30-4-1975 tại Đài phát thanh Sài Gòn? Suốt mấy chục năm, cả ông Bùi Văn Tùng và ông Phạm Xuân Thệ đều trả lời: Tôi! Hỏi tờ giấy nháp đâu, cả hai đều nói bị thất lạc.

Tháng 4-1975, trung tá Bùi Văn Tùng là chính ủy Lữ đoàn xe tăng 203 thuộc Quân đoàn 2, ông Phạm Xuân Thệ là là đại úy trung đoàn phó trung đoàn 66 bộ binh, cũng thuộc Quân đoàn 2. Cả hai đều vào Dinh Độc Lập sáng 30-4-1975 cùng chứng kiến sự đầu hàng của chính quyền Sài Gòn.

Năm nay 30-4-2020 sau 45 năm, VTV chỉ nói đến Đại tá Tùng, dường như không còn "Alternative Fact - sự thật thứ 2" từ phía tướng Thệ."

Dương Minh Tuyền đang chứng minh thuyết "băng đảng anh chị đáng giá" của Shiba Ryotaro

Shiba (âm Hán Việt là Tư Mã) là một nhà văn lừng danh ở Nhật Bản, 1923-1996. Tên tuổi của ông có khi còn vượt trội so với các nhà văn đã đoạt giải Nobel của đất nước này - tức Kawabata (đọc lại ở đây) và Oe - hay nhiều lần ngấp nghé giải Nobel là Murakami hiện nay (đọc ở đây).

Lượng fan của Shiba rất lớn, từ thợ cắt tóc, kĩ sư điện tử, giám đốc doanh nghiệp, giáo sư đại học,...

Mình khá khoái với luận giải của ông về các tổ chức mafia Sài Gòn mà ông đã cất công sang tận nơi khảo sát hồi trước 1975. Xem các tổ chức mafia Sài Gòn kĩ lưỡng, thì ông đã rút ra kết luận hồi thập niên 1960: miền Nam Việt Nam không có những băng đảng anh chị cho đáng giá, nên cái "nước Việt Nam cộng hòa" ấy không đứng được lâu nữa. Sẽ nhào đổ thôi.

Điều Shiba nói về mafia Sài Gòn trước 1975 đã được chứng minh rõ ràng.

Nay, vào cuối thập niên 2010, sau khoảng gần 50 năm thời điểm Shiba sang Việt Nam khảo sát, thì đại ca Dương Minh Tuyền đã xuất hiện ở đất Bắc. Bắt đầu câu chuyện là Tuyền gọi điện thoại nói trực tiếp với anh Doanh (chú ruột của cháu bé bị bắt nạt dã man ở huyện Ân Thi), ngỏ lời tới động viên cháu bé và gặp gỡ các đương sự bắt nạt. Anh Doanh không biết Tuyền là ai. Còn Tuyền thì bình tĩnh giải thích, và đại ý có bảo: về Tuyền thì anh Doanh có thể lên mạng tra cứu, chỉ vài giây là sẽ biết là ai.

Tuyền đó. 

Đọc sách báo Miền Nam (một ít trang chuyên tải)

Hà Nội thời "giặc lái" John McCain bắn phá : đọc lại Trần Đăng Khoa và Nguyễn Tuân

"Giặc lái" là từ thường dùng của thời chiến. Thời mà chú bé Trần Đăng Khoa từ quê nhà ra thăm thủ đô lần đầu rồi viết bài thơ Hà Nội được in rất nhanh sau đó.

Đại khái, về bài Hà Nội viết năm 1969 của Trần Đăng Khoa (in năm 1970), thì tôi đã viết thành bài học thuật trong liên quan đến Phủ Tây Hồ (xem ở đây, đã đăng trên tạp chí năm 2016, còn bàn luận thì từ 2015). Chú bé Khoa thì ngây thơ trong trẻo, ghi lại đúng hình ảnh Hà Nội thời chiến sẵn sàng đánh trả B52 của giặc lái. Một Hà Nội giản dị và kiên cường trong khung cảnh thời chiến.

Trước Huỳnh Uy Dũng "viết tay" hiện nay, ngày trước ở Nam Bộ đã có "Đại Nam văn hiến" dạng "quay tay"

Huỳnh Duy Dũng hiện nay, thì tức là ông chủ của Đại Nam Lạc Cảnh, cũng là người khởi xướng môn "sử thi viết tay" gọi là Đại Nam Văn Hiến. Ví dụ đọc ở đây.

Cả nửa thế kỉ trước, hồi thập niên 1960, ở Nam Bộ cũng đã xuất hiện Đại Nam Văn Hiến. Thuộc trường phái "xuất bản quay tay" (tôi gọi vui). Trường phái độc đáo gắn với những năm tháng sôi nổi của cụ Thế Phong và các bạn hữu.

Bây giờ, cụ Thế Phong, rất tuyệt vời là vẫn tráng kiện (suốt từ hồi Hà Nội 1947-1954 đến tận giờ), vẫn sử dụng mạng toàn cầu hàng ngày, vẫn viết blog. Bài ở dưới là lấy nguyên từ blog của cụ về.