Ấn bản mới 2024 vừa ra lò của từ điển chữ Nôm Choang

Sau nhiều năm tháng chờ đợi, đến 2024, ấn bản mới (bổ sung, chỉnh lí) của "Cố Trang tự tự điển" đã vừa ra mắt bạn đọc. Tên mới là "Cổ Trang tự đại tự điển".

Trước nay, chúng ta quen dùng ấn bản cũ (năm 1989).

Vấn đề Bách Việt rồi Lạc Việt, người Kinh rồi người Choang (các bài mới của nhóm Đinh Hồng Hải)

Mở cửa khẩu Chi Ma - Ái Điểm, thông Lạng Sơn sang Khu tự trị Choang tỉnh Quảng Tây

Nói một cách hình ảnh mang tính lịch sử, thì là: trên đường biên giới Việt - Trung, có thêm một cửa khẩu thông từ quê hương cụ Chu Văn Tấn sang quê hương cụ Vi Quốc Thanh.

Trước 1975, thời của hai cụ Chu Văn Tấn và Vi Quốc Thanh, thì là Khu tự trị Việt Bắc với Khu tự trị Choang Quảng Tây. 

Riêng tỉnh Lạng Sơn, đến nay đã có 12 cửa khẩu thông với Trung Quốc.

Đọc lại về Vi Quốc Thanh và Chu Văn Tấn ở đây. Tính từ năm 1958 hồi đó, đến hôm nay, là tròn 60 năm !

Từ 19/5/2017 ở cửa khẩu Tà Lùng : phiên chợ Việt - Trung

Tiếng nói khác nhau về di sản UNESCO

Phát hiện khảo cổ học : quan tài chứa xác ướp Ai Cập mấy ngàn năm trước

Quan tài được trang trí quá đẹp. Cả mấy ngàn năm vẫn tươi như vừa mới vẽ ? Mới đến độ rất, rất khó tin.

Độ bền của một số thứ màu mà con người đã chế ra được, trong quá khứ, có khi vượt qua cả khoảng thời gian tới mấy ngàn năm chăng ?

Ví dụ khác thì là những bức tranh vách đá tô màu ở núi Phia Lài khu vực Tả Giang bên Quảng Tây (Trung Quốc) cũng tồn tại lâu dài như vậy (mới đây, những bức vẽ vĩ đại này của người Choang đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới, đã điểm tin ở đây - tháng 7/2016).

Tôn vinh văn hóa Lạc Việt : Cụm tranh vách đá Hoa Sơn (Quảng Tây) vừa được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới

Những bức tranh được vẽ 2000-3000 năm trước, trải dài trên một không gian rộng lớn, dọc theo sông Tả Giang.

Trong tiếng Việt, mình đã bắt đầu viết về tranh vách đá Hoa Sơn (mà tiếng Choang gọi là "Phia Lài" tức "núi đẹp") từ khoảng 20 năm trước. Khoảng bắt đầu từ những năm 1995-1997, lúc vừa mới bắt đầu du lãng vùng Đông Bắc. 

Cuộc đời gắn với Đông Bắc từ đó, mà một sức hút mang tính mê hoặc là tranh vách đá Phia Lài. Làng của mình tên là "Phia Chang". Phia Chang và Phia Lài (viết theo chính tả cũ của phương án Tày Nùng là Phja Chang và Phja Lài).

Lang thang cả vùng nhiều năm, thử tìm một cái hang Phia Lài thứ hai bên phía Việt Nam, nhưng đến giờ, chưa thấy ! Mà chỉ thấy ở phía bên kia, tức vùng Tả Giang tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc)

Thấm thoắt đã một năm qua đi : đền Nùng Trí Cao ở huyện Quảng Uyên

Năm ngoái, khoảng giờ này, huyện đã khánh thành đền mới (trùng tu và mở rộng) cho vị vua cũ ngày xưa Nùng Trí Cao.

Bẵng cái, đã 1 năm đi qua. 

Chỗ này là rất gần với nhà của hoa hậu Triệu Thị Hà. 

Cũng gần một quán nhỏ của chủ quán bị lòa mắt bẩm sinh nhưng vô cùng thông tuệ (một người rất hiếm thấy). Đó cũng là người chăm đi lễ đền cụ Nùng Trí Cao và kể dần dần, năm nay qua năm khác, cho tôi nghe những câu chuyện linh thiêng từ hơn 20 năm về trước.

Người Choang ở Quảng Tây tự phát nổi dậy

Nhìn vào phần ghi "thành phần dân tộc" của Vi Ngân Dũng, thì được biết anh là người Choang hiện ở huyện Liễu Thành tỉnh Quảng Tây.

Như vậy, anh là người Choang Bắc.

Mà họ Vi là một trong những dòng thổ ti nổi tiếng ở vùng biên giới Việt Trung. Bên này, nổi tiếng với dòng của Vi Văn Định tại Lạng Sơn.

Jean Przyluski giới thiệu công trình của Nguyễn Văn Huyên (1934)

Công trình của Nguyễn Văn Huyên có thể đặt trong bối cảnh chung của các nghiên cứu dân ca, ngôn ngữ của các dân tộc ngữ hệ Thái ở thời đầu thế kỉ 20. Ở Trung Hoa Dân Quốc hồi đó có Lí Phương Quế nghiên cứu về tiếng Choang, sưu tầm dân ca Choang. Còn ở Việt Nam thì có Nguyễn Văn Huyên về tiếng Tày, tiếng Việt.

Đạo đức của người lính, nhắc trước mỗi lần ra trận

Giương cung phải giương khoẻ, 
Vót tên phải vót dài. 
Bắn người nhằm ngựa nổ, 
Bắt giặc nhằm vua truy. 
Giết người có hạn độ, 
Mỗi nước có biên thuỳ. 
Miễn chặn xâm lăng lại, 
Giết hại nhiều mà chi!

(挽弓当挽强，用箭当用长。

射人先射马，擒贼先擒王。
杀人亦有限，列国自有疆。

苟能制侵陵，岂在多杀伤)

Đứng đầu chỉ số IQ là Hàn Quốc và Trung Quốc

Chỉ số IQ, thì khoảng một nửa nhân loại đạt số 50-110. Có thể xem đó là chỉ số bình thường. 

Từ 130 trở lên thì được xem là "thông minh" (chỉ có khoảng 2,5%).

Phải từ 140 trở lên thì mới được xem là "thiên tài" (tài năng được thiên phú). Số này chỉ có 0,5%.

Trong 10 người có chỉ số IQ cao nhất thế giới, thì đầu bảng là Kim (người Hàn Quốc) với chỉ số 210, và Tao (người gốc Trung Quốc) với chỉ số 230. 

Chữ Nôm di sản của cha ông, cũng là bằng chứng cho thấy cha ông ta kém hơn trong khu vực

Về mặt chữ viết, lâu nay, ta đánh giá cao chữ Nôm. Cho đó là sáng tạo độc đáo của cha ông. 

Câu chuyện thác Bản Giốc - 6 (chuẩn bị khánh thành chùa Phật Tích Trúc Lâm, và khu nghỉ dưỡng)

Ngày xưa, các cha cố Pháp thì đề nghị nhà cầm quyền xứ Đông Pháp cho lập các làng công giáo ở biên giới. Nên ngày nay, có một số nhà thờ giáo họ giáo xứ ở sát biên. Cũng có ý được cấp đồn điền.

Nay thì các tăng lữ Phật giáo xung phong ra vùng tiền đồn của tổ quốc. 

Một đợt liên quan đến tàu khoan dầu của Trung Quốc ở Biển Đông, thì gián đoạn tạm thời, nay vùng biên mậu đã trở lại bình thường.

Câu chuyện thác Bản Giốc - 1 (thư ngỏ của Mai Thái Lĩnh)

Xã hội phân công rồi, mỗi anh mỗi việc mỗi quan tâm. Nên quan tâm của tôi ở khu vực Bản Thang và Bản Giốc, là khác với quan tâm của các ông Mai Thái Lĩnh hay Trần Công Trục.

Offline Tày - Nùng

Gần đây, được rủ offline của một nhóm Tày - Nùng nho nhỏ mang tính địa phương, nhưng chưa có được điều kiện tham gia. Tôi đang tính là có thể sẽ có những nhóm Nùng, hoặc nhỏ hơn nữa (chẳng hạn Nùng Phàn Sình, hay Nùng Cháo, Nùng An,...), ở dạng giao lưu trực tuyến.

Về thổ ngữ Văn Sơn (Vân Nam) trong phương ngữ Nam Choang ở Trung Quốc (bản dịch Hà Hữu Nga)

Bất ngờ là bài này đã được bác Hà Hữu Nga dịch ra tiếng Việt từ năm 2013. Tuy bản dịch có một số chỗ cần chỉnh lại chút xíu. Chẳng hạn: "Ung Nam" mà không phải "Dung Nam". Chữ "Ung" trong "châu Ung" và "châu Khiêm" đã thành phổ biến trong tiếng Việt từ lâu rồi, nói "châu Dung" là hơi khó. 

Nhiều vùng đã có phong tục mổ lợn và chia thịt, vào ngày Tết Độc Lập

Tôi hay đi dự những lễ lạt, ở chỗ này chỗ kia. Cũng nhờ thế, được uống các loại rượu lễ khác nhau của nhiều vùng miền. 
 

Cảnh chia thịt trong phạm vi làng bản hay liên làng bản thì cũng đôi khi dự. Một ít thì đã văn bản hóa thành bài vở từ hồi thế kỉ XX rồi (bây giờ thế kỉ XXI mà). 

Giỗ thủy tổ của Đại Choang, các nước ASEAN cũng đến ngó xem (2011)

Ở vùng Cao Bằng, chỉ thấy có truyền thuyết về cha con Thục Phán và Thục Chế (nhưng mà các nhà khảo cổ vẫn còn chưa tìm thấy, các cụ đã lạc đi đâu đó). Tương truyền hai bố con nhà Thục đã cai quản nước Nam Cương ở vùng miền ngược, rồi tiến xuống đồng bằng mà chiếm luôn nước của Hùng Vương. Tức là, loay hoay loay hoay, vẫn là Hùng Vương.

So sánh đơn thuần : 2 - tỉnh Cao Bằng và huyện Long An (Quảng Tây)

Ở so sánh đơn thuần đã thực hiện trước, thì thấy, về cơ bản là tỉnh Quảng Tây có độ lớn gần bằng nước Việt Nam (khoảng 3/4 Việt Nam). Bản thân Quảng Tây rộng gấp khoảng 2 lần rưỡi so với Hàn Quốc. Về dân số, Quảng Tây ngang ngang Hàn Quốc và bằng khoảng một nửa so với Việt Nam.