Việt Nam phong tục : Cư tang và đạo hiếu

Đợt vừa rồi, có cho học sinh đọc tài liệu đông tây về phong tục Việt Nam truyền thống trong bối cảnh Đông Á. Ở phần chuyên khảo về bài vị thì có nhiều ý tưởng và sáng tạo mới (có luôn sản phẩm) của học sinh, làm mình bất ngờ đến thích thú !.

Về cư tang, trong đó nội dung "cư tang và đạo hiếu ở vùng Đông Á" (các nước chịu ảnh hưởng Nho giáo), thì mình có sử dụng nhanh bản viết ngắn gần đây của chính mình (chưa công bố). 

Vấn đề nếp sống văn minh trong việc tang : từ thủ đô thị thành đến vùng sâu vùng xa

Mấy hôm trước, tại Hà Giang, tôi đã nói nhanh về vấn đề nếp sống văn minh trong việc tang ở Việt Nam hiện nay. Xem lại ở đây.

Những vấn đề làng xã truyền thống (ghi chép và phổ biến của Bùi Xuân Đính)

Học giả Bùi Xuân Đính của Viện Dân tộc là một trong những chuyên gia về cơ cấu tổ chức làng xã và văn hóa làng xã.

Gần đây, ông có tham gia làng Facebook Việt và đưa dần những ghi chép của ông về chủ đề trên lên lưới trời.

Mùng 7 hạ nêu (khai hạ) - ghi chép mùng 7 Tết Tân Sửu (18/2/2021)

Vào dịp cuối năm, người ta đã dựng nêu, ví dụ ở Hoàng thành Thăng Long cuối năm Canh Tý 2020-2021 (nhằm ngày 4/2/2021), thì xem ở đây.

Cây nêu, trong nghiên cứu chi tiết của tôi, thì được ghi khá rõ nét trong văn bản phương Tây và văn bản quốc ngữ từ thế kỉ XVII - thế kỉ XVIII, đọc lại ở đây.

Nêu sẽ được treo từ cuối năm cũ đến hết ngày mùng 6 Tết (tức mùng 6 của tháng Giêng năm mới). Vào mùng 7 Tết thì người ta sẽ hạ nêu. Gọi là lễ hạ nêu, hay lễ khai hạ.

Bản cập nhật, thực hiện vào đúng ngày 7 Tết Tân Sửu, nhằm ngày 18/2/2021, ghi chép tình hình các nơi.

Mùng 1 Tết năm Covid thứ hai (Tân Sửu 2021-2022) đền chùa ở Hà Nội vãn khách

Riêng về Phủ Tây Hồ vào những năm trước, khi chưa có Covid-19, thì xem ở đây và ở đây. Những năm ấy, từ đêm Giao Thừa đã tắc đường trên các ngả dẫn về sân Phủ. Còn mùng 1 Tết thì thực sự đại ùn tắc !

Vào Tết năm ngoái, khi mà mới chớm Covid, nhằm ngày 25/1/2020, thì tình hình có thể xem lại ở đây.

Còn Tết năm nay, là Tết Covid thứ hai rồi, nên theo thông tin cập nhật thì rất vãn.

Mùng 1 Tết (12/2/2021), thú vị thấy: nhiều báo đăng bài văn khấn chuẩn nhất

Từ ngày ông Táo cuối năm Canh Tý vừa rồi, cứ đến các lễ tiết theo phong tục, thì mình nhận qua zalo một hướng dẫn làm lễ kèm theo một bài văn cúng, từ một nhà sư. Mình xem là một tài liệu tham khảo thêm, bên cạnh bài cúng mình đã sử dụng trong rất nhiều năm nay.

Thường thì hướng dẫn và bài cúng dành cho hết năm Canh Tý 2020-2021 của nhà sư luôn đến trước ngày lễ một chút, hoặc vừa lúc chuẩn bị khấn, bởi vậy, khá thú vị.

Nhưng sáng nay, mùng 1 Tết thì chưa nhận được. Nên mình thử lên mạng, tra qua điện thoại thông mình, xem thế nào. Cũng là thử xem tài liệu tham khảo bản cập nhật 2021 trên không gian mạng.

Thử vậy, nhưng mở mạng ra thì thấy khá thú vị: có nhiều báo cùng lúc đăng cái bài hướng dẫn làm lễ mùng 1 Tết kèm lời bài văn khấn, mà là bài văn khấn được khẳng định là chuẩn nhất. Như là một cuộc tranh nhau đăng bài chuẩn nhất vậy !

Tết Việt hiện đại - cây nêu dựng trong những ngày cuối năm

Về cây nêu ngày Tết, từ nhiều năm trước, tôi đã đăng một mẩu ngắn viết khái quát, xem lại ở đây (bài trên báo Tết 2013, tức non 10 năm về trước rồi).

Bây giờ là bản cập nhật tình hình dựng nêu ngày Têt ở các nơi, dịp cuối năm Canh Tý 2020-2021 để chuẩn bị đón năm Tân Sửu 2021-2022.

Đầu tiên là tin tức về cây nêu vừa được dựng ở Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) vào ngày 23 tháng Chạp - nhằm ngày ông Táo vừa rồi.

Nhập gia tùy tục : về giấc ngủ buổi trưa ở Việt Nam và các quốc gia La-tinh

Dân chúng ở các nước vùng La-tinh ở châu Âu, như Tây Ban Nha hay Italia, thì có thói quen ngủ trưa dài. Các cửa hàng cửa hiệu sẽ kéo cửa xuống, đi ngủ trưa, có khi phải tới tận 3 h chiều mới mở lại !

Việt Nam thì về cơ bản các công sở cũng có thời gian nghỉ trưa rất dài. 

Rất nhiều năm về trước, du lãng vùng Huế, được anh Phan Thanh Hải (lúc đó là cán bộ của Trung tâm Bảo tồn di tích) cho biết: người Huế công sở thì tầm 11h30 là phi xe về nhà, nấu ăn trưa, rồi ngủ, cho tới 2 h thì sẽ có mặt trở lại ở cơ quan, tức có tới khoảng gần 3 tiếng buổi trưa. Bây giờ, sau nhiều năm, anh Phan Thanh Hải trở thành Giám đốc Sở Văn hóa Thừa Thiên - Huế, mới đây chủ trương mặc quốc phục ở công sở (xem lại ở đây), thì không biết thời gian nghỉ trưa của công sở Huế đang như thế nào ? Rút ngắn đi, hay vẫn duy trì khoảng 3 tiếng như vậy ?

Đi nhiều tỉnh Nam Bộ, cũng thấy người ta nhất định phải ngủ trưa. Dài ngắn là tùy từng công sở liên quan đến tính chất công việc.

Sự tha hóa của tiếng Việt và phong tục Việt : LÌ XÌ

"Lì xì" là một từ khá mới trong tiếng Việt phương ngữ Bắc. Cũng có thể ai đó cắt nghĩa về kết quả của một ảnh hưởng từ tiếng Việt phương ngữ Nam (suy nữa, thì chính là từ gốc chữ Hán, âm đọc Hán/Hoa).

Tết năm Hợi 2019, chứng kiến việc từ "lì xì" ấy đã chính thức đánh bật ngoạn mục một từ rất đẹp là "mừng tuổi" vốn quen thân. Cần ghi nhớ năm Hợi này.

Từ ngữ bị tha hóa. Và phong tục bị tha hóa. 

Sự tha hóa lan rộng khắp xã hội. Bắt đầu từ giới chóp bu. Giới trí thức. Giới truyền thông. Và đã ngấm khá sâu vào tầng lớp học sinh (ví dụ ở đây; một bộ thiết kế ấn tượng và mới mẻ, nhưng tiếc là dính từ "lì xì").

Công Táo lên giời 2019 : hết năm Tuất chuẩn bị sang năm Hợi

Ngày cụ Công cụ Táo lên trời, vào ngày 23 tháng Chạp, thì các năm trước, có thể đọc lại ở đây (năm 2015) hay ở đây (năm 2016), ở đây (năm 2017).

Bây giờ là cập nhật năm 2019. Tháng 1 năm 2019, ngày Cúng Táo nhằm vào đúng Thứ Hai 28/1, vì vậy có nhiều gia đình đã làm sớm một ngày (tức vào Chủ Nhật ngày 27/1).

Tổng Bí thư - Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng thì thực hiện nghi thức thả cá chép xuống Hồ Gươm rất sớm, từ ngày 26/1.

Thế giới đã sang năm mới 2019, còn Việt Nam vẫn chưa có cảm giác

Một trong những nguyên nhân đẩy lùi sự phát triển bình thường, là cảm giác về thời gian do Tết Nguyên Đán tạo ra. 

Mấy nay, vẫn thấy nhiều người ghi nhầm là 2018 trong văn bản giấy tờ. Tuy đã sang năm 2019 được mấy ngày rồi. Không phải người bình thường, mà vừa thấy ngay cả ở nơi làm thủ tục hành chính, tức các cơ quan công quyền của quốc gia.

Mấy hôm nay, trời rất rét (nhiệt độ trong nhà chỉ khoảng 15 - 16 độ C), nhiều người bảo hợp với thời tiết của Tết. Nói xong, mấy ông mấy bà lại bảo, ờ, còn tới cả tháng nữa mới đến Tết. Biết đâu, đến đó thì lại nóng bừng bừng như mùa hè. Một ông bảo: có năm, vào ngày Tết thì mặc áo may ô và quần đùi, vì nóng quá !

Lời cảm ơn của gia đình Giáo sư Phan Đăng Nhật

Đã đăng: Tin buồn nhà giáo hưu trí Phạm Thùy Hương (sinh năm 1941) đã từ trần ngày 8 tháng 11 năm 2018, hưởng thọ 78 tuổi.

Ngày Vu Lan báo hiếu 2018 : tế tổ ở một số từ đường dòng họ

Vu Lan là một dịp dài dài, mà ngày trung tâm là Rằm Tháng Bảy âm lịch. Rằm Tháng Bảy năm nay trùng vào Thứ Bảy ngày 25 tháng 8 dương lịch.

Nhiều gia đình Việt cúng Rằm Tháng Bảy tại gia vào buổi trưa ngày 25 tháng 8. Nhiều gia đình còn bày thêm mâm Cúng Chúng Sinh ở ngoài ngõ hay ngoài cửa nhà.

Một số nơi, còn thấy hoạt động tế tổ ở từ đường dòng họ.

Thần Tài ở Đại Việt đầu thế kỉ XXI : ghi chép Đinh Dậu 2017

Hai mươi năm trước, ông thầy mình đã chú ý đến Thần Tài, và đã khảo sát ở 3 nơi Bắc - Trung - Nam, sau đó đăng bài học thuật dài. Lúc đó, chưa xuất hiện ngày 10 tháng Giêng.

Thần Tài bây giờ gắn với ngày 10 tháng Giêng (năm Đinh Dậu 2017 là ngày 6/2 dương lịch).

Ghi lại một ít. Bởi hôm qua, đầu giờ sáng, Bảo Tín Minh Châu ở ngay đầu ngõ nhà mình "trình bày" khá ấn tượng chương trình hút khách. Lúc đó, phải thoát nhanh, vì sợ tắc đường, lo muộn giờ.

Nhà 24 phố Hàng Trống, nhân một ít ảnh cũ liên quan đến Tết Hà Nội xưa

Ngày 30 Tết năm Đinh Dậu 2017 : một vòng các nơi

Tất cả là qua Fb.

Người Việt khắp các miền và ở bốn phương trên địa cầu.

Nước Việt với các thành phần tộc người đa dạng.

Phim tài liệu : Tết Nguyên đán ở Sài Gòn năm 1949

Thủ tướng 2016 nói : "Tết này, các đồng chí không phải đi thăm Thủ tướng, Phó Thủ tướng, các Bộ trưởng nữa"

Phải bắt đầu từ nói đã.

"Đoàn xe ngắn gọn hơn, đón tiếp đơn giản hơn, không phải qua biên giới hai tỉnh đón tiếp, bắt tay, chụp ảnh này khác mất thời gian, vất vả.

Mình đi thế này phải đơn giản hơn, tình cảm anh em, đồng chí trọn vẹn nhưng gần gũi với nhân dân và người dân sẽ rất chú ý vấn đề này", Thủ tướng nhấn mạnh.

"Không đến thì băn khoăn, đến thì xếp hàng chờ khổ cực vô cùng, nhưng lần này, anh em tình nghĩa, thu gọn lại. Mình gương mẫu là rất cần thiết và làm như vậy sẽ nhẹ nhàng cho tất cả các đồng chí.

Có đồng chí nói với tôi, tặng quà Tết anh em băn khoăn lắm, lo lắng lắm nên giờ giảm đi thì sẽ vui vẻ hơn. Chúng ta gặp nhau hàng ngày, các đồng chí ở các tỉnh đi vào, đi ra, lên, xuống xếp hàng đến Hà Nội làm xe nhiều quá, chạy chật cả đường.

Mình làm gương cho nhân dân và nhất là làm giảm việc đi mua hóa đơn, xuất ngân sách ra làm dối trá, rồi phong bì đụng đầu nhau...", Thủ tướng nói.

Tâm sự của một vị thủ từ đầu thế kỉ 21 (Lê Văn Hiệu, ở đình Chèm)

Thủ từ nghĩa đen là coi đình, coi đền/miếu, coi điểm thờ tự.

Mình đã vài lần qua Chèm.

Bây giờ nghe một cụ thủ từ ở Chèm tâm sự.

Hãy đổi cách ăn Tết (bài Nguyễn Thị Hậu)

Bài có 2 bản.