Học tiếng Việt : "an yên" rồi "hữu móng" (loài hữu móng)

Chỉ đơn giản là chép ra từ trao đổi vào tháng 7 năm 2013, trong khuôn khổ bình luận thuộc Giao Blog. 

Hồi năm 2013, hệ thống blog của google (blogspot) rất thời thượng, dân ta chủ yếu dùng blog (hệt như bây giờ, tháng 11 năm 2025, thì dân ta lại chủ yếu dùng Facebook). Một entry ngắn tôi đưa lên blog, vào ngày 22/7/2013, thì ngay sau đó có rất nhiều bình luận. Trong số bình luận, có một số bàn về chủ đề "trùng ngữ" trong tiếng Việt, rồi lan man ra kết cấu ghét từ (ghép từ Hán Việt và từ thuần Việt).

Nhớ về học giả Nguyễn Quang Hồng (1940-2025) - hình ảnh nhà nghiên cứu miệt mài trước những hộp phiếu tư liệu

Mấy hôm nay, tin tức về sự ra đi ở tuổi 86 của học giả lớp cha chú - thầy Nguyễn Quang Hồng (1940-2025) - được loan đi ở các nơi.

1. Những cuốn sách đầu tiên của ông mà tôi đọc hồi đầu thập niên 1990, là một công trình về âm tiết (cho thấy bóng dáng một lưu học sinh Bắc Đại) và một cuốn về văn khắc Hán Nôm tuyển chọn (cuốn đó do ông chủ biên, cho thấy một tập thể làm việc cực kì chuyên nghiệp của đội ngũ các nhà Hán Nôm học Việt Nam lúc đó).

2. Chúng tôi lúc đó, thời điểm đọc hai cuốn sách trên, cũng hay giao lưu với một thầy Hồng khác, ở Khoa Sử (Đại học Tổng hợp Hà Nội lúc bây giờ), cũng vốn là dân học Bắc Đại. Hai cưu học sinh Bắc Đại, thì một người làm việc ở Viện Nghiên cứu Hán Nôm, một người ở Khoa Sử.

Bách khoa toàn thư Việt Nam : An Nam dịch ngữ 安南譯語 (bảng từ vựng tiếng Việt đối chiếu tk 16-17)

Một cuốn sách thú vị, được biết đến từ lâu trong học giới.

Niên đại của sách đại khái vào khoảng cuối thế kỉ XVI (hoặc đầu thế kỉ XVII).

Ngày xưa, cách nay hơn 30 năm, chúng tôi phát hiện ra chữ "mắm" (nước mắm) trong sách An Nam dịch ngữ. Dĩ nhiên, lúc đó vẫn lăn tăn "mắm" với "nước mắm" và "tương" ("nước tương").

Câu hỏi ngày đó, tức cách nay hơn 30 năm: khi đi sứ Trung Quốc, các sứ thần Việt Nam sẽ được mang "tương" hay mang "mắm" (hoặc "nước mắm") theo. Hay là mang được cả hai ? Khi cần chấm tương thì dùng tương, khi cần dùng mắm/nước mắm thì dùng. Cả hai đều để được lâu và mang đi dễ dàng (sẽ có bộ phận vật tư của sứ đoàn lo việc đó). Tiếc là những mẩu giấy ghi tranh luận ngày đó hiện chưa tìm thấy lại (vẫn lẫn ở đâu đó mà thôi).

Các từ vựng được sưu tầm vào sách này, theo suy đoán, có thể là qua các sứ thần Đại Việt đi sứ Trung Hoa (sứ được cử sang Trung Hoa bởi nhà Lê, nhà Mạc, nhà Lê Trung hưng ở thời nhà Minh, ví dụ như Phùng Khắc Khoan). Người nhà Minh đã đón tiếp sứ thần Đại Việt tại kinh đô và tới điều tra từ vựng An Nam, dạng như bảng hỏi của khoa học hiện đại ngày nay.

Sứ thần Triều Tiên (hay sứ thần Nhật Bản, sứ thần Chiêm Thành,...) cũng được đón tiếp và điều tra từ vựng như vậy.

Câu chuyện chữ nghĩa : mất 10 năm mới xác nhận xong một cái bìa sách

Phải mất đến khoảng 5 năm mới đính chính được một chỗ đọc sai, mà là đọc sai tiếng mẹ đẻ của mình, tức tiếng Việt. Việc đó đã in đính chính chính thức ở đây (năm 2020). Đã biết từ lâu, nhưng để viết bài thứ hai (có ghi đính chính) và trải qua khâu biên tập, duyệt in, nên mất tới cả mấy năm !

Còn cái bìa sách này, thì mình phải mất 10 năm mới xác nhận xong.

Nghi vấn đã có 10 năm trước, lúc chụp cái ảnh về nó. Đó là cái bìa sách ghi năm là "1923". Mình đặt nghi vấn, tra cứu và tìm kiếm ngay lúc đó, tức năm 2011, và sơ bộ biết rằng cái năm 1923 ấy là không tưởng ! Không có thật cái năm ấy !

Nhưng cũng chưa có cách nào xác nhận được một cách thấu đáo. Nên cũng chưa lên tiếng gì. Mà rút cục xác nhận xong cũng là xong cho nghi vấn của chính mình, không cần lên tiếng làm gì nữa.

Từ Hán Việt gốc Nhật trong tiếng Việt (bài Trần Đình Sử)

Bài đã công bố lần đầu năm 1996 (1997). Lên mạng từ năm 2007.

Tức là đã qua 20 năm. Những kết quả nghiên cứu mới từ 1997 đến nay, dĩ nhiên, không có trong bài này.

Tiếp tục câu chuyện trẻ con Đại Việt thế kỉ 21 nên học chữ Hán ở mức như thế nào (ý kiến sau 7/9/2016)

Đã có những sưu tập đến ngày 7/9/2016 (tham khảo các entry trước, ở đây, ở đây và ở đây).

Nên hay không nên : Cần khôi phục việc dạy chữ Hán trong nhà trường

Ý tưởng ngày đã được Đoàn Lê Giang trình bày trên tờ Tuổi trẻ từ năm 2010.

Dưới đây là nguyên văn trình bày ấy, và dư luận xung quanh (các lời bình đi theo bài báo lúc đó).

Tin mạng bác khách Việt ngữ : Phạm Thị Hoài từ biệt lần hai, Nguyễn Hưng Quốc cảnh báo blog mạo danh

Bác khách là một cách gọi khác của blog (chính xác là cách gọi của người Trung Quốc, và được phiên âm qua lối đọc Hán Việt quen thuộc). Cái hay là bác khách vừa phiên âm được chữ blog của Tây, lại có ngụ ý về nghĩa khách bốn phương, khách muôn nẻo, khách tứ bề, khách tự do, khách tụ hội, khách họp chợ, cái chợ của khách muôn phương.

Từ nay, blog tôi đôi khi sẽ sử dụng từ bác khách song song với blog.

Tác giả của "Chuyện đông chuyện tây" và "Những tiếng trống qua cửa nhà sấm" (An Chi, Huệ Thiên)

Hôm trước, đang dừng lại với cụ An Chi ở các chi tiết, như quả thực hay Tàu, hay nữa là đồng bóng, vân vân. Cụ lan man và tay chơi thế thôi. Người ta cũng gọi cụ là học giả.

Hôm nay, thử đọc một bài giới thiệu về An Chi (tức Huệ Thiên) của Huỳnh Công Tín.

Đầu năm mới hãy nghe cụ Hà Văn Thủy giảng giải: Không có cái gọi là từ Hán Việt

Nhiều bài viết của cụ Thùy rất vui nhộn, tôi đọc chủ yếu để giải trí. Cụ Tạ Chí Đại Trường mới đây đã đành than lên rằng: sử học ngày nay là thứ học thổ tả (thật ra, cụ viết là Sử Việt thời thổ tả).

Dưới đây là một bài vui nhộn mới nhất.