Nhớ về học giả Nguyễn Quang Hồng (1940-2025) - hình ảnh nhà nghiên cứu miệt mài trước những hộp phiếu tư liệu

Mấy hôm nay, tin tức về sự ra đi ở tuổi 86 của học giả lớp cha chú - thầy Nguyễn Quang Hồng (1940-2025) - được loan đi ở các nơi.

1. Những cuốn sách đầu tiên của ông mà tôi đọc hồi đầu thập niên 1990, là một công trình về âm tiết (cho thấy bóng dáng một lưu học sinh Bắc Đại) và một cuốn về văn khắc Hán Nôm tuyển chọn (cuốn đó do ông chủ biên, cho thấy một tập thể làm việc cực kì chuyên nghiệp của đội ngũ các nhà Hán Nôm học Việt Nam lúc đó).

2. Chúng tôi lúc đó, thời điểm đọc hai cuốn sách trên, cũng hay giao lưu với một thầy Hồng khác, ở Khoa Sử (Đại học Tổng hợp Hà Nội lúc bây giờ), cũng vốn là dân học Bắc Đại. Hai cưu học sinh Bắc Đại, thì một người làm việc ở Viện Nghiên cứu Hán Nôm, một người ở Khoa Sử.

Tin rất vui, chờ đợi đã rất lâu : Bắt đầu có thể tra cứu nhanh chóng CSDL hình ảnh bản rập văn bia Việt Nam

Thời Pháp thuộc, cơ quan nghiên cứu EFEO tại Hà Nội đã cho làm thác bản (bản rập) văn bia Việt Nam trong một thời gian dài. Số lượng thác bản được tính là hơn 20 ngàn bản.

1. Trước đây, thư mục thác bản văn bia Việt Nam được biên soạn và đánh máy chữ. Có nhiều tập thư mục, mỗi tập được đóng bìa cứng và để ở thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm trước đây. Tạm gọi đây là Thư mục 1. Muốn nghiên cứu thác bản nào, bạn đọc cần tra vào Thư mục 1 và viết phiếu yêu cầu, thủ thư sẽ đi lấy thác bản trong kho ra cho đọc. Các thác bản được gấp nhỏ lại và đựng trong các túi đựng bằng bìa dày. Đây là cách làm quen thuộc suốt mấy chục năm.

2. Sau này, sang thế kỉ XXI, các cơ quan chuyên môn hợp tác với nhau ra được bộ Thư mục (tạm gọi là Thư mục 2) in trên giấy đẹp, cũng chia làm nhiều tập. Đặc biệt, kèm Thư mục 2 thì có bản in toàn bộ ảnh thác bản - người ta cho chụp lại toàn bộ thác bản và cho ấn ảnh, đóng thành hơn 20 tập. Muốn sử dụng thác bản nào, chúng ta có thể tra theo số văn bia (số được ghi trong Thư mục 2), để tìm ảnh in thác bản. Tuy bản in hơi mờ, nhưng cũng rất tốt.

3. Chúng tôi đã mong đợi có CSDL của toàn bộ ảnh thác bản được tiếp cận công khai. Mong đợi đã rất lâu.

Thì từ bây giờ, chúng ta đã có CSDL như vậy, đang mở ra.