Đền Thánh Tứ ở xã Nghi Thái (Nghi Lộc, Nghệ An)

Bài đăng năm 2024, trên webiste của xã Nghi Thái cũ.

"Thánh Tứ" ở đây là "Tứ Dương hầu Thành Quốc công", tức Phạm Tử Nghi (còn gọi là Phạm Thành; một số nơi còn gọi là Phạm Hạng).

Lại xem tiếp về đền Khai Long (bài của nhóm Thúy Liên - Trần Văn Hữu, 2024)

Bài trên website của Ban Quản lí Di tích - Danh thắng Nghệ An.

Tôi bắt đầu quan sát về đền Khai Long từ khoảng năm 2010.

Đền Trang, ngôi đền ở vùng văn hóa biển Diễn Kim (bài Hữu Vinh, 2023)

Bài đăng trên trang của tạp chí Sông Lam năm 2023.

Quê mới Hưng Yên và trở lại với miền dưới Sơn Nam : Bộ "Tứ vị Thánh nương" với Phố Hiến và Diễn Châu

Cải cách 2025, làm quê mới Hưng Yên xuất hiện, cũng khá thú vị đấy chứ, nếu ta nhìn bao quát thành ra việc trở lại với miền dưới Sơn Nam.

Một thời gian dài "miền dưới Sơn Nam", tức Sơn Nam Hạ, hầu như không được chúng ta để ý đến nữa. 

Sau 1/7/2025, trở lại với cái nhìn "miền dưới Sơn Nam" thì ta thấy nhiều thứ khá thú vị bật ra gắn kết nhau trong một không gian rộng lớn. 

Nhà văn Sơn Tùng những ngày ở A9 Bạch Mai (bài Thiên Sơn, 2010)

Bài viết đã đăng năm 2010.

Bây giờ lấy về từ bản đăng trên trang nhà Trần Nhương.

Tháng 1 năm 1980 (tháng Chạp năm Kỷ Mùi) đã một lần "sắp xếp lại giang sơn"

Bây giờ, nhiều người thắc mắc về chữ "sắp xếp lại giang sơn". Tức là sắp xếp lại giang sơn năm 2025 này.

Nhiều người cứ nghĩ chữ "sắp xếp lại giang sơn" là rất mới.

Nhưng thật ra đâu có mới.

Đọc hồi kí về thời đầu thập niên 1980, chúng ta đã thấy chuyện "dời làng" và "sắp xếp lại giang sơn".

Nhà văn Thanh Châu (1912-2007) - cỗi nguồn của "hiện tượng T.T.Kh" bí ẩn với bài thơ tình "Hai sắc hoa ti gôn"

Thanh Châu là một nhà văn danh tiếng trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, là một cây truyện ngắn chủ lực của tờ Tiểu thuyết Thứ Bảy. Nhưng lâu nay, ông hầu như được biết đến rất ít. Tựa như có một thời người ta quên Thanh Châu.

Ít ai biết ông chính là tác giả của truyện ngắn "Hoa ti gôn" (đã đăng trên Tiểu thuyết Thứ Bảy vào năm 1937) - truyện này trở thành cỗi nguồn của hiện tượng T.T.Kh với bài thơ tình diễm lệ mà bí ẩn của cả thế kỉ XX là "Hai sắc hoa ti gôn".

T.T.Kh đã viết bài thơ "Hai sắc hoa ti gôn" bởi cảm động khi đọc truyện ngắn "Hoa ti gôn" của nhà văn Thanh Châu.

Ông là người họ Ngô, tên thật là Ngô Hoan, có quê nội ở làng Hoa Lũy (Kim Lũy) thuộc huyện Diễn Châu tỉnh Nghệ An (trước ngày 1/7/2025). 

Gần đây, viết nhanh về Thanh Châu tôi giới thiệu nhanh về quê hương của ông.

Thơ ngự chế của vua Thiệu Trị ở một số danh thắng tại xứ Nghệ

Mở đầu là một bài viết của tác giả ở Nghệ An.

Các bổ sung và cập nhật sẽ dán dần ở dưới như mọi khi.

Làng cổ Kẻ Lau ở Nghệ An và tấm bia đời Chính Hòa 1690s ghi hương ước về nghề đóng tàu

Làng này nay thuộc xã Nghi Thiết huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An.

Các thông tin ở đây do chính người làng cung cấp.

Mùa hè rực rỡ tháng 6 năm 2025, chúng tôi du lãng xứ Nghệ

Mùa hè năm 2024, chúng tôi đã du lãng xứ Nghệ giữa cái nóng như nung như nấu trộn lẫn với gió Lào. Lúc đó, chúng tôi có tới Diễn Kim (làng Kim Lũy) là quê hương của ba thế hệ nhà văn đặc biệt (Thanh Châu, Sơn Tùng, Thiên Sơn), có tới Diễn Hoa là quê hương của nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo, có đi xuôi ngược dòng sông Bùng, có lang thang nơi các cửa Hiền hay cửa Vạn,... Đọc lại trên Giao Blog ở đây.

Cuối tuần đầu tiên của tháng 6 năm 2025, chúng tôi tiếp tục du lãng xứ Nghệ.

Quê hương Kim Lũy của các nhà văn Phủ Diễn Châu (một tản văn của Thiên Sơn)

Làng Kim Lũy, cũng gọi là Hoa Lũy (có sự thay đổi địa danh trong lịch sử) là quê nội quê ngoại của nhóm nhà văn độc đáo của Phủ Diễn Châu: Thanh Châu, Sơn Tùng, Thiên Sơn. 

Kim Lũy hay Hoa Lũy ấy, nay thuộc vào xã Diễn Kim huyện Diễn Châu tỉnh Nghệ An.

Tôi muốn nhìn quảng vực là "Phủ Diễn Châu" vì muốn nhìn ngắm rộng rãi hơn, gồm cả thị xã Cầu Giát với Đền Cờn, gồm cả Đông Thành hay Đông Lũy cùng Yên Thành ngày trước, gồm cả Diễn Châu ngày nay.

Cả một vệt ven biển, mà giao lưu lịch sử và văn hóa thì rất thú vị. 

Năm 2024 đáng nhớ với đền Phố Cát : khôi phục lễ hội sau mấy chục năm gián đoạn

 Đền Phố Cát danh tiếng ở xứ Thanh đã lâu lắm rồi không tổ chức được hội. 

Dễ đến khoảng 30 năm gì đó.

Thì năm 2024 này, chính quyền huyện Thạch Thành đã quyết tâm mở lại hội đền Phố Cát (bây giờ ta quen gọi là "lễ hội đền Phố Cát").

Một thời gian trước, tôi như mơ khi đi trên tuyến cao tốc từ Hà Nội vào Diễn Châu (Nghệ An) mà đi qua khu vực huyện Thạch Thành.

Lúc đó, đã bàn luận trong xe là: vậy thì mai đây ta đi vèo một cái cũng sẽ đến Thạch Thành. Đường về Phố Cát tiện lợi hơn rất nhiều.

Thì bây giờ, từ 2024, hội đền Phố Cát đã được mở lại. Giao thông cao tốc hẳn sẽ có đóng góp gì đó trong tương lai.

Phủ Diễn với sông Bùng những ngày hè 2024 như đổ lửa

Chúng tôi đi Phủ Diễn (tức Phủ Diễn Châu ở Nghệ An) theo trục đường cao tốc mới mở - hiện đang giai đoạn chạy thử nên chưa thu phí.

Thật thú vị là đường nay mới nhưng lại mở lại theo một tuyến đường cũ - tuyến đường thiên lí cũ. Chúng tôi chạy thẳng một mạch cao tốc từ Pháp Vân về tận thị trấn Diễn Châu, cảm giác vèo cái đến ngay ! Chả bù cho những năm trước 2010, đi từ sáng sớm mà tận đến chiều tối mới có mặt ở Phủ Diễn.

1. Đường thiên lí cũ đầu thời Nguyễn, tựa như trở thành xương sống của tuyến đường cao tốc năm 2024 này, nên đi vượt lên phía miền trên của Thanh Hóa, trườn sát vào khu vực Thạch Thành - Phố Cát (sẽ đối chiếu kĩ lưỡng thêm sau).

Ngày xưa, đường thiên lí cũ chạy lên Thạch Thành - Phố Cát nên ngôi đền Phố Cát tiện đường giao thông mà lừng danh một thời.

Trở lại câu chuyện ngôi đền Khai Long và những đạo sắc phong quí giá ở Nghệ An

Chúng tôi đã điểm tin, từ rất lâu trước đây, về đền Khai Long. Ví dụ, trên Giao Blog thì có thể đọc lại ở đây (tháng 9 năm 2010) hay ở đây (tháng 4 năm 2013).

Sau khi nhà văn Sơn Tùng (1928-2021) tạ thế : con trai Sơn Định và những người xung quanh

Nhà văn Sơn Tùng đã từ trần vào tháng 7 năm 2021 (xem lại tin tổng hợp trên Giao Blog ở đây). Sau tang lễ, thi hài nhà văn đã được chôn cất ở nghĩa trang quê nhà (làng Hoa Lũy xưa, nay thuộc xã Diễn Kim huyện Diễn Châu tỉnh Nghệ An)

Về người con trai của nhà văn, là anh Sơn Định với chí hướng tiếp nối công việc của cha mình từ nhiều năm trước, thì trên Giao Blog có thể đọc lại ở đây (tháng 2 năm 2015) hay ở đây (tháng 2 năm 2016), ở đây (tháng 1 năm 2020).

Sơn Tùng (1928-2021) với quê hương Hoa Lũy ở Diễn Châu

Tin nhà văn Sơn Tùng đã từ trần xuất hiện trên mạng xã hội vào lúc nửa đêm hôm qua (ngày 22/7/2021).

10 năm trước, tức năm 2011, tôi đã viết bài về Sơn Tùng với quê hương Hoa Lũy. Lúc đó là trên Giao Blog ở hệ thống Yahoo (do toàn bộ hệ thống blog của Yahoo bị giải thể, nên hiện Giao Blog - Yahoo  đang tạm được lưu ở bên wordpress, ở đây).

Dấu chân nghĩa quân Lam Sơn trên đất Diễn Kim (bài Sơn Định)

Tác giả Sơn Định là con trai của nhà văn Sơn Tùng, có thể đọc lại trên Giao Blog, ở đây (năm 2015).

Cùng về ngôi đền ở xã Diễn Kim - quê hương của các nhà văn Sơn Tùng và Thiên Sơn - thì thật ra, bản thân tôi chưa đặt bút viết chính thức một chữ nào. Còn anh Sơn Định, năm 2016 thì viết về Phạm Tu (đọc lại ở đây). Rồi sang năm 2020, thì cũng chính anh lại viết về Đinh Lễ (bài ở dưới đây).

Chúng tôi lại đến cung đường Thiên Lôi - thượng tuần tháng 10/2019

Vẫn ở cung đường ấy. Cứ trở đi trở lại. Ví dụ, một dạo đã đưa lên Giao Blog về cung đường Thiên Lôi ở quận Lê Chân (Hải Phòng), như sau, vào tháng 4 năm 2013.

những câu chuyện hầu Thánh lễ Mẫu : nhà thơ Thạch Quỳ kể

Nhà thơ Thạch Quỳ ở xứ Nghệ sẽ kể dần dần, về những chuyện mà ông đã trải nghiệm hay có hiểu biết. Hãy tham khảo như cách chúng ta tiếp nhận những câu chuyện về thần linh, về báo ân báo oán,...

Giao Blog chú ý nhiều hơn đến các câu chuyện do Thạch Quỳ kể từ nhiều năm trước, hồi còn ở blog bên Yahoo, khi bạn Nguyễn Trần Đăng ở xứ Nghệ đề cập đến đền Khai Long sứ quân. Đó là một ngôi đền đã bị hạ giải thời chống mê tín; các năm 2009-2010, chúng tôi tới khảo sát thì đã hoang tàn, may là mấy chục tấm sắc phong được cất giữ cẩn mật ở một nơi khác. Lúc đó, qua Đăng, thì biết rõ hơn về một bài thơ bác Thạch Quỳ viết có nhắc đến đền Khai Long. Mà ông nhắc đến với tâm sự của một nhà thơ, nên có điểm khác với suy nghĩ của các nhà khảo cứu chúng tôi.

Câu chuyện các vị thần ở làng quê của nhà văn Sơn Tùng : cập nhật với nhà văn Thiên Sơn

Nhà văn Sơn Tùng đã viết từ nhiều năm trước về làng mình cùng các ngôi đền, mà viết trong lời giới thiệu cho một tác phẩm của người cháu họ sinh trưởng cùng ở ngôi làng ấy - là nhà văn Thiên Sơn (tác giả của bộ Đại Gia gần đây).

Chính nhà văn Sơn Tùng là một trong những người có công cứu (thực sự là cứu) và lưu giữ gần hai mươi đạo sắc phong của làng mình. Không có sự kịp thời của Sơn Tùng, thì có thể những tư liệu quí giá ấy đã thành tro bụi, hoặc trở thành đồ trôi nổi trên thị trường cổ vật.

Các ngôi đền trong làng của nhà văn đã bị phá hủy hoàn toàn thời hợp tác xã. Chỉ còn lại số sắc phong đó mà thôi.

Năm 2016, chúng tôi (gồm cả Thiên Sơn và tôi) đã chứng kiến việc quê nhà cử đoàn đại diện ra thỉnh các sắc phong đó từ căn hộ của nhà văn Sơn Tùng về lại quê Diễn Kim - Diễn Châu. Nhà văn và gia đình đã quyết định trao lại cho quê hương.