Chùa làng tưởng niệm Đại động đất Đông Nhật Bản (2011-2025)

Ngày 11 tháng 3 năm 2011, đại động đất sóng thần đã bất ngờ ập đến, nhấn chìm nhiều thành phố và làng mạc ở miền Đông nước Nhật Bản.

Lúc đó, tôi không ở Tokyo, nhưng cả một đêm nhận được rất nhiều liên lạc. Bức thư gây ấn tượng nhận được vào sáng hôm sau là của cô Imanishi từ văn phòng ở Tokyo: nỗi lo lớn nhất là thảm họa hạt nhân ! Các lò hạt nhân ở Fukushima đã bị sóng thần tàn phá !

Chùa làng đầu tháng 7 năm 2024 : Mái ngói được làm mới và một người thợ Việt Nam

Giữa những ngày nóng cực độ đầu tháng 7 ở Hà Nội, nhận được tin từ chùa làng từ bán đảo Itoshima. Bên đó cũng đang ở thời kì cực nóng, chẳng khác gì Hà Nội cả.

Phong tục từ xưa là có việc hỏi thăm nhau và động viên nhau trong những thời kì thời tiết cực đoan, ví dụ cực nóng hay ngược lại là cực lạnh. Hồi trước, chúng tôi có dùng bưu thiếp (hagaki), nội dung cũng chỉ là hỏi thăm nhau rằng "nóng quá" hay "lạnh quá" và mong bạn hãy vượt qua được thời tiết này. Sau thì email được thay thế dần cho bưu thiếp. Lâu lâu thì điện thoại qua lại.

Hôm nay thì điện thoại hỏi thăm đến từ chiều Itoshima. Ghi nhanh để khỏi quên.

Văn nghệ Thứ Bảy : Lại đến với hòa thượng Hồng Tiệm và những bờ xôi ruộng mật vẫn trải dài

Viết lại về chuỗi sự kiện đã diễn ra gần 20 năm về trước, từ tài liệu do chính mình làm ra bằng chính quá trình sống và ở của mình tại thực địa ! Công việc của các học đồ dân tộc học là vậy. 

Đại khái bờ xôi ruộng mật vẫn trải dài, sau một cuộc giữ đất giữ nguồn nước của các hậu duệ chùa làng, nơi hòa thượng Hồng Tiệm đã nêu gương từ mấy trăm năm trước.

Lễ tưởng niệm hôm nay ở ngôi chùa làng Nhật Bản còn kết hợp tưởng niệm sư Thích Nhật Hạnh

Hôm nay là Thứ Sáu ngày 11/3/2022. Nhiều nơi trên nước Nhật làm lễ tưởng niệm nạn nhân của thảm họa động đất sóng thần ngày 11/3/2011.

11 năm đã đi qua (11/3/2011 - 11/3/2022).

Ngày 11/3 của năm ngoái (2021), chính phủ Nhật Bản đã tổ chức lễ tưởng niệm cấp chính phủ lần thứ 10 và cũng là lần cuối cùng (xem ở đây). Có nghĩa là từ năm 2022 trở đi, chính phủ sẽ không tổ chức lễ tưởng niệm nữa, mà là do các đoàn thể nhân dân tự chủ tổ chức (theo nguyện vọng và cách thức phù hợp).

Năm nay, ngôi chùa làng có tổ chức lễ tưởng niệm như các năm trước. Đặc biệt, nhà chùa còn kết hợp với việc tưởng niệm thiền sư Thích Nhật Hạnh, vì nhà chùa biết ngày 13/3/2022 là nhằm ngày 49 (lễ tứ cửu) của thiền sư.

Hạ tuần tháng 3 ở nhà quê Fukuoka : sakura bung nở, đàn em ra trường

Hoa đào đã bắt đầu bung nở rồi kìa ! Rực rỡ và đầy sức mạnh nhường kia. Ở trước ngôi đền rìa biên thị trấn nhà quê. Ở trước ngôi chùa làng cổ kính với số tuổi tới gần một ngàn. Ở khắp nơi, trong thị trấn này, vào thời gian cuối tháng 3, sức xuân đang bật lên mạnh mẽ.

Sắp tốt nghiệp tiểu học giữa đại dịch Cô Vy 19 - 20 ở Nhật Bản : chuyện học sinh đi bộ khoảng hai tiếng hàng ngày

Tiểu học ở Nhật Bản có 6 năm. Tức là học sinh lớp 6 thì mới tốt nghiệp Tiểu học. Ở Việt Nam thì Tiểu học chỉ có 5 năm, sang lớp 6 thì đã là lên Trung học Cơ sở.

Về cơ bản, ở các vùng quê Nhật Bản hiện nay, học sinh tiểu học đều trở dạy và đi bộ tới trường vào mỗi sáng trong kì đi học (trừ các kì nghỉ trong năm). Có khi phải mất tới khoảng một tiếng thì mới tới được trường. Có nghĩa là các cháu phải mất khoảng 2 tiếng để đi và về giữa nhà và trường mỗi ngày.

Rèn luyện sự tự lập bằng việc đi bộ chính là vậy.

Ở miền quê ấy, có những buổi tôi lặng lẽ ngắm nhìn bọn trẻ đi học buổi sáng hay trở về nhà vào buổi chiều. Các cháu đi theo đường cái quan, rồi có khi là qua những đoạn đường vắt qua cánh đồng. Ảnh chụp thì nhiều, nhưng rất ít tấm cảm thấy ưng ý. Đó là những năm đầu tiên của thế kỉ 21. Về cơ bản là đi bộ theo nhóm. Có một số bảo vệ của phía cộng đồng cư dân hay phía ban phụ huynh được rải ra trên đường đi. 

"Hòa nhạc đồng ruộng" lần thứ 15 ở ngôi chùa cổ : kín chỗ với 150 khách

Chùa cổ hơn 800 năm tuổi, đã giới thiệu nhanh ở đây hay ở đây.

Hoạt động kỉ niệm sự kiện nhà sư trụ trì chùa đứng lên giữ đất giữ chùa, đã bắt đầu từ năm 2003, nên năm nay là lần thứ 15. Đã điểm tin lần trước ở đây (năm 2017, năm 2018). Bản thân sự kiện nhà sư đứng lên tranh đấu chống lại phía doanh nghiệp định xây nhà máy ở địa phương, thì tôi đã viết thành bài học thuật (tạm xem ở đây, năm 2016).

Bây giờ là hình ảnh của lần thứ 15.

Hòa nhạc được tổ chức thường niên vào tháng 10, diễn ra tại gian chính của ngôi chùa cổ.

Văn nghệ Thứ Bảy : chúng tôi ăn rừng ở thời Bình Thành

Bây giờ đã chính thức sang thời Lệnh Hòa (từ ngày 1 tháng 5 năm 2019, tức là Thứ Tư tuần này, mà hôm nay mới là Thứ Bảy). Đang là những ngày tháng đầu tiên của niên hiệu mới (đọc lại ở đây hay ở đây).

Nói theo cách nói của thanh niên ở làng cũ ngày trước, thì bọn tôi là những người sinh thời Chiêu Hòa, trưởng thành rồi lấy vợ lấy chồng sinh con sinh cái vào thời Bình Thành, sẽ bắt đầu tóc hoa râm từ thời Lệnh Hòa !

Bởi mùa xuân Lệnh Hòa đầu tiên, đúng vào dịp măng đang vào mùa trong rừng tre trúc khu nhà cũ ngày xưa, nên bất giác nhớ về thời ăn rừng hồi còn đang niên hiệu Bình Thành.

Chúng tôi đã ăn rừng măng rừng trúc ấy vào thời Bình Thành tươi đẹp.

Sư ông Làng Mai trở lại chốn tổ, tĩnh dưỡng những ngày tháng còn lại

Mãi đến khoảng năm 2000, mình mới bắt đầu đọc sách của sư ông Làng Mai một cách có hệ thống. Hồi thập niên 1990, trong kí túc xá Mễ Trì, thì chủ yếu đọc chơi chơi, không mấy để tâm, quanh đi quẩn lại với "đường mây" hay Nguyễn Lang.

Mà quyển đọc chăm chú đầu tiên, lại là một cuốn sách dịch. Sư ông viết bằng tiếng Anh, và bản dịch ấy là tiếng Nhật.

"Hòa nhạc đồng ruộng" 2018

Thứ Hai, ngày 8 tháng 10. Nhằm ngày lễ (ngày nghỉ quốc gia) đầu tháng. 

Đây là lần thứ 14 của "Hòa nhạc đồng ruộng". Các lần trước thì xem ở đây và ở đây. Cũng tức là đã 14 năm nhà chùa đã giữ được ruộng đồng, được cảnh quan làng mạc. Nếu không, thì nhà máy với ống khói đen xì đã ở ngay sát cổng chùa !

Vẫn còn đây, bờ xôi ruộng mật với 14 năm (ở đây, ở đây).

Văn nghệ Thứ Bảy : hoa sơn trà, lá đỏ, và bộ ba khuôn mặt ngạc nhiên

Hoa thì đáng nhớ là sơn trà (trà núi), tức sazan-ka. Trong vườn nhà của tôi mười mấy năm về trước, có một khóm sơn trà. 

Cụ Tosu hàng xóm sau này thì hay kể tỉ mỉ các chuyện mà cụ muốn tôi quan tâm, trong đó có cho biết: người trồng khóm sơn trà ấy, nếu không nhầm, thì chính là người đồng sáng lập ra trường đại học tư thục của tỉnh. Trường đại học mang tên của tỉnh nhà.

Văn nghệ Thứ Bảy : "Hòa nhạc đồng ruộng" lần thứ 13, kỉ niệm việc nhà sư đã đứng lên để giữ lại được bờ xôi ruộng mật

Không phải là "Hòa nhạc đồng quê", mà thực sự là "Hòa nhạc đồng ruộng". Bởi ý tưởng đầu tiên, và cũng là lần đầu tiên buổi hòa nhạc đã tổ chức ngay trên các thửa ruộng tháng 11 vừa thu hoạch xong. Năm 2005.

Những bờ xôi ruộng mật ấy đã giữ lại được từ năm đó (đã ghi nhanh ở đây, và viết thành bài học thuật trong hội thảo năm 2016 ở đây).

Mùa gặt năm 2017, trên những bờ xôi ruộng mật còn giữ được, bởi nhà sư đã đứng lên

Cũng như vùng quê biên viễn ở Đông Bắc Việt Nam, ở đây chỉ canh tác được một vụ lúa trong một năm. Cũng cấy vào dịp tháng 6 và thu hoạch vào tháng 10 dương lịch.

Hạt thóc, bởi vậy, rất được quí trọng. 

Những bờ xôi ruộng mật này, nếu không có sự đứng lên để giữ đất giữ chùa của phương trượng K., vào năm 2005, thì đã về tay doanh nghiệp rồi. Nhà máy chế biến thực phẩm chức năng công suất lớn đã mọc lên, và những mùa vàng như thế này đã vĩnh viễn mất đi.

Trải dài trước cổng chùa làng, bây giờ, là ngút ngàn lúa xanh tháng 7

Chùa làng và sư phụ.

Bây giờ là cảnh sắc trải dài trước mặt. Ngút ngát.

Cuộc đấu tranh giữ đất giữ ruộng giữ chùa, của sư phụ, như đã chưa từng xảy ra. Mỗi sáng, cứ 5 giờ thì chuông trên gác vẫn rung lên đều đều.

Những ngày giữ đất cam go, sau khi gióng chuông mỗi sáng, là nón mê với tích trượng, lên đường đi cầu nguyện vòng quanh những bờ xôi ruộng mật này. Gốc cây to ở xa xa là nơi thường nghỉ chân.

Du lãng cùng ông và cháu nhà cụ Yubi - 1 (hòa thượng Hồng Tiệm)

Vị sư danh tiếng hồi đầu thế kỉ 18, là trụ trì đời thứ 9 của một ngôi chùa danh tiếng có từ thế kỉ 12.

Sư được nhân dân trong vùng ghi ơn bởi đã có công dẹp yên tranh chấp nguồn nước giữa các làng vào năm 1716 (năm Hưởng Bảo 1), khai thông nguồn thủy lợi quí giá cho các làng thiếu nước. Nhờ đó mà cứu sống nhiều cánh đồng khô hạn. 

Ơn đức ấy mãi mãi được ghi nhớ.

Nay vẫn còn bia đá ca ngợi công đức của sư sừng sững trên đỉnh núi, ở chỗ đầu nguồn nước chảy từ núi xuống các làng ở dưới.

Đang trông ra vườn

Đã trông ra vườn từ xa, mấy hôm trước, ở đây.

Bây giờ là thực sự đang ngồi ở đây, và trông ra vườn. Khoảng lặng của cả mười năm, đã đi qua. Cũng chỉ là một mảnh thời gian nhỏ lẻ so với tuổi cả ngàn năm của khu vườn.

Trông ra vườn