Cụ Bảng Đôn ra thế giới và về lại Hưng Yên

Cụ Lê Quý Đôn, theo thông tin cập nhật ngày hôm nay, từ báo Hưng Yên thì nhưu sau: "Ngày 31/10, Kỳ họp lần thứ 43 Đại hội đồng Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hoá của Liên hợp quốc (UNESCO) diễn ra tại thành phố Samarkand, Cộng hoà Uzbekistan, đã thông qua Nghị quyết vinh danh và cùng tham gia kỷ niệm 300 năm ngày sinh danh nhân văn hoá Lê Quý Đôn."

Năm 2024, như Giao Blog đã điểm tin (xem lại ở đây và ở đây, tháng 9 và tháng 11 năm 2024), chúng tôi về tham gia Hội thảo Quốc tế về cụ Bảng Đôn tại thành phố Thái Bình, có tới thăm quê nhà cụ ở huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình.

Câu chuyện thờ thần sau Đổi Mới : một trường hợp thờ nhầm thành hoàng trong nhiều năm, nay dân làng đã dũng cảm sửa lại

Đây là trường hợp ở Hưng Yên.

Tư liệu và luận giải cũng như công khai trên Fb là của nhà thơ nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Vinh.

1. Nguyễn Thế Vinh là một cây bút độc đáo ở xứ Nam, đặc biệt là các tập thơ ông viết ở thời điểm đêm trước Đổi Mới và đầu thời kì Đổi Mới. Nhiều bài thơ của ông đã in ở thời điểm đó làm tôi bất ngờ.

Tôi dự tính viết về thơ Nguyễn Thế Vinh ở thời điểm đặc biệt đó (đêm trước Đổi Mới và đầu thời kì Đổi Mới) - sẽ viết và công bố ở một dịp tới đây.

Nguyễn Thế Vinh cũng là một nhà khảo cứu địa phương bền bỉ. Gần đây, ông có tham gia vào hoạt động hoàn trả sắc phong cho các làng xã trong dự án nhiều năm qua mà nhà thơ Nguyễn Quang Thiều là người khởi xướng. Ví dụ hoạt động của năm 2022 thì xem ở đây.

2. Trường hợp thờ nhầm thành hoàng trong nhiều năm này tại tỉnh Hưng Yên, đáng chú ý là dân làng đã biết sai, sau khi đã được phía học thuật đưa bằng chứng xác đáng, nên sau đó đã thống nhất sửa sai.

Thái độ cầu thị và dũng cảm của dân làng thật đáng ghi nhận.

Nhầm là bởi nhiều nguyên nhân.

Nhưng dũng cảm sửa nhầm thì thực sự đáng ghi nhận.

Những việc cần làm ngay của "tỉnh mới" Hưng Yên : chữa lẫn L N cho học sinh

Công văn đã được Sở Giáo dục của tỉnh mới Hưng Yên (bao gồm tỉnh Hưng Yên và tỉnh Thái Bình trước ngày 1/7/2025) ban hành. Các địa phương đang chuẩn bị bắt tay vào "làm ngay".

Tỉnh Hưng Yên từ 1/7/2025 : có 104 đơn vị cấp xã (93 xã, 11 phường)

Đầu tiên là một thống kê nhanh, trên một mặt giấy.

Sau đó là văn bản chính thức của quốc hội.

Văn nghệ Thứ Bảy : Thơ Việt mở đầu năm Rắn 2025 - Nữ sĩ họ Vi và bài thơ bay lên

Về thơ Vi Thùy Linh, trên Giao Blog, có thể đọc lại ở đây (năm 2010) hay ở đây (năm 2015).

Có một lần, lâu lắm rồi, nhà thơ Inrasara (tức Phú Trạm) có nói với tôi về chất Vi Thùy Linh trong thơ Việt đương đại, anh gọi là "mùi Linh".

"Mùi Linh", hóa ra là một từ mà Phú Trạm mượn dùng lại từ nhà phê bình Nguyễn Hưng Quốc (hiện đang cư trú ở Úc). Đại khái, NHQ thẩm thơ và tìm ra cái gọi là "mùi Linh" - một vị riêng không lẫn được vào đâu.

Đầu năm, ta cùng thẩm lại "mùi Linh", mở đầu là một bài mà nữ sĩ họ Vi vừa cho đăng trên báo Hưng Yên.

Đón (tiếp nhận) các "sắc phong (sau) phục chế" đầu thế kỉ 21 - trường hợp đền Dạ Trạch 2024

Đây là trường hợp Đền Dạ Trạch ở Hưng Yên, vào tháng 3 năm 2024.

Ảnh của bạn Minh Xuân quản trị trang "Đền Miếu Việt". Lời văn dẫn chuyện của bạn Minh Xuân, hồi tháng 3 năm 2024, là như sau:

"Đền Dạ Trạch ngày hội. Hôm nay đền đón nhận 21 đạo sắc phong phục chế về treo."

Tôi phụ thêm một vài cái ảnh khác của bà con địa phương gửi cho, cũng hồi tháng 3 năm 2024.

Văn nghệ Thứ Bảy : bài ca lục bát thập niên 1920 về quê hương Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên

Bẵng một cái, những bài ca này đã có tuổi 100 !

Dâu bể đổi thay trong cả một thế kỉ đã qua. Nhưng lời ca ấy vẫn thực sự giá trị !

Lần lượt như ở dưới.

Ngày xuân đến với phong tục độc đáo : lễ hội Nam Trì và việc thờ bộ ba Bảo - Lang - Biền (Lữ Gia - Nguyễn Lang - Cao Biền)

Đại khái có thể tóm tắt như sau.

1. Bảo tức Bảo Công, hay Lữ Gia (Lã Gia). Người trước công nguyên, tức trước thời Hai Bà Trưng.

Lang tức Lang Công, hay Nguyễn Danh Lang. Người trước công nguyên, tức trước thời Hai Bà Trưng.

Bảo và Lang đều là trọng thần của nhà Triệu ở đất Phiên Ngung (tức nhà Triệu của ông cháu Triệu Đà - Triệu Hồ). Tương truyền cả hai ông đều là người đất Giao Châu lên làm quan cho nhà Triệu.

Sau khi Bảo và Lang mất, các ông được người Giao Châu thờ ở nhiều nơi.

Biền tức Cao Biền, vị danh tướng thời Đường được cử xuống trị nhậm An Nam. Vua Lí Thái Tổ đã tôn Cao Biền là Cao Vương, xem như là một đế vương trị nhậm An Nam trước mình.

2. Tương truyền, khi xuống trị nhậm An Nam, họ Cao đã kết thân với hai vị thần Bảo và Lang.

Thế rồi, đến lúc Cao Biền mất, người An Nam cũng lập miếu thờ Cao Biền.

Có nơi, người ta đã kết hợp thờ cả ba vị, thành ra bộ ba thần Bảo - Lang - Biền. Đó là vùng Nam Trì với lễ hội Nam Trì.

Thú vị hơn nữa, ở Nam Trì còn phối thờ của cụ Tả Ao - một nhà địa lí danh tiếng của Đại Việt.

Mình còn quan tâm đến Nam Trì, bởi đó là quê nhà của võ tướng Đinh Văn Tả - một vị rất nhân duyên với nhà Mạc thời kì Cao Bằng.

Đền được xếp kỉ lục cổ nhất (từ thời Lê Đại Hành): thờ quốc mẫu Âu Cơ ở Hưng Yên

Ngôi đền được nhận một xác nhận kỉ lục như vậy.

Cấm "rượu thịt chó", chợt nhớ về "thần chó" và "thần thích thịt chó"

Rượu thịt chó được viết thành mã quốc tế là RTC. Đọc là "e-Rờ Tê Sê", mà không đọc là "Rờ Tờ Cờ". Luật từ đâu qui định thế, mà chắc là từ mấy ông "rượu thịt chó" từ thời thuộc Tây. Không phải mấy ông "công nghệ giáo dục" thời nay.

Năm 1905 : Phan Bội Châu xuất du cầu viện, nhóm Chu Mạnh Trinh cầu tiên ở đền Dạ Trạch

Cùng năm đó. Năm 1905.

Về việc xuất du của nhóm Phan Bội Châu thì có thể đọc ở đây hay ở đây.

Dưới là việc nhóm Chu Mạnh Trinh hầu thánh và chép thơ tiên giáng bút. Cái biển gỗ chép bài thơ tiên thời đó hiện vẫn còn.

Cả hai đều là "đi cầu". Một bên là "cầu viện", một bên là "cầu tiên".

Pho tượng Phật Bà linh thiêng ở chùa Mễ Sở : chuyện năm 1951 và chuyện năm 2016

Chú ý đến tình hình Hà Nội thời tạm chiếm 1947-1954, nên đã có những entry điểm tin (như ở đây, hay ở đây).

Trong thời kì ấy, Phật giáo Bắc Việt từng đón tiếp vị Hội trưởng Phật giáo Thế giới tới thăm, vào năm 1951. Đó là sự kiện quan trọng, nên báo chí đương thời đều đưa tin.

Trong chuyến thăm đó, của năm 1951, Hội trưởng Phật giáo Thế giới có đến thăm chùa Mễ Sở để chiêm bái pho tượng nghìn tay nghìn mắt ở đó.

Tình từ năm 1951 đến nay, pho tượng ấy đã bị kẻ trộm "bưng ra khỏi chùa" tới mấy lần. Nhưng sau đó đều tìm thấy lại.

Bia thờ một đại thần hậu Lê, đồng thời là sử gia chỉnh sửa "Đại Việt sử kí toàn thư"

Đó là đại thần Phạm Công Trứ (1600-1675), quê ở huyện Đường Hào (Hưng Yên ngày nay).

Vâng lệnh chúa Trịnh, đại thần này đã chỉnh sửa bộ Đại Việt sứ kí toàn thư. Đại khái tư tưởng chủ đạo là tâng công nhà chúa, và ghi kiệm lời về vua Lê, chê trách vua Mạc.

Bia thờ Phạm Công Trứ có niên đại rất đáng chú ý: Vĩnh Thịnh 4, tức năm 1679. Tức là sau khi Phạm Công Trứ mất được 4 năm, thì con cháu lập bia.

Rất tiếc là nội dung bia thì khá nghèo nàn, hầu như không giúp ích được gì nhiều.

"Thần y” thu bộn tiền nhờ chữa vô sinh

"Thần y" ở Hưng Yên.

Tướng quân Nguyễn Thiện Thuật (1844-1926) : sinh ở Xuân Đào, mộ tại Nam Ninh

Vì đang liên quan đến làng Xuân Đào tổng Bạch Sam huyện Mỹ Hào cũ, nên đưa bài về cụ Nguyễn Thiện Thuật. 

Cụ được xem là linh hồn của khởi nghĩa Bãi Sậy. 

Bãi Sậy là một cái "bãi sậy" ở huyện Mỹ Hào.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ 1954, vùng Khoái Châu vẫn rộ phong trào tảo hôn nam

Cách đây nhiều năm du lãng vùng Khoái Châu mênh mông, vẫn hay nghe các bô lão nói về phong trào lấy vợ sớm của thanh niên thời xưa. Hồi đó, mình tầm ngoài 20 một chút. Gặp các bô lão là trưởng họ (các họ này mời mình về Khoái Châu xem giả phả và đọc bia đá cất giấu trong nhà), hay đại loại hàng trưởng thượng trong họ, thì được bảo: như chú, tức như mình lúc đó, ngày xưa là không còn được "nhớn nhác" nữa đâu, vợ con đề huề rồi.

Vừa đi vừa đọc lại : Phố Hiến khác rồi - 1 (đền Mẫu Hoa Dương, bài Trần Thị An)

Người đẹp bên chuông (2012, Hưng Yên)