Chúng tôi du lãng xứ Nam : ghi chú về "tổng Vụ Bản" (vốn là "Thiên Bản") ở huyện Bình Lục, không phải "huyện Vụ Bản"

Chúng tôi nhận được câu hỏi sau của người ở xứ Nam, trên đường du lãng, rằng:

- Cái địa danh "Vụ Bản" hình như không chỉ có ở tỉnh Nam Định ?

- "Vụ Bản" (vốn có tên cũ là "Thiên Bản") hình như không chỉ có tỉnh Nam Định ?

Câu hỏi, thật ra, là rất thú vị. Tôi đã trả lời nhanh:

1. Đúng là "Vụ Bản" thì không phải chỉ có ở tỉnh Nam Định thật ! "Vụ Bản" mà gắn với người Mường, nằm trong tỉnh Hòa Bình, thì trên Giao Blog có thể đọc lại ở đây. Xem ra ở Vụ Bản thuộc tỉnh Hòa Bình ngày nay cũng có nhiều truyền thuyết về việc tái sinh (đầu thai).

2. Đặc biệt, "Vụ Bản" (cũng có tên cũ cũng là "Thiên Bản"), thì đúng là, cũng không chỉ có ở tỉnh Nam Định ! 

Ở tỉnh Nam Định, "Vụ Bản" là tên huyện. Huyện ấy vốn trước có tên là "Thiên Bản". Tới thời Nguyễn, "huyện Thiên Bản" được đổi thành "huyện Vụ Bản". Chuyện này quá rõ rồi, không bàn luận thêm.

Còn "Vụ Bản" là tên tổng (cấp hành chính ở dưới cấp huyện - vài tổng mới thành một huyện) thì có bên huyện Bình Lục tỉnh Hà Nam.

Có thời Hà Nam với Nam Định ghép làm một tỉnh, lấy tên tỉnh là "Nam Hà". Sau rồi, lại tách ra, trở lại hai tỉnh "Hà Nam" và "Nam Định" như hiện nay (tháng 4 năm 2023). Mà cũng cần nói thêm chút: có thời ba tỉnh Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình đã được ghép thành một tỉnh, với tên ba chữ "Hà Nam Ninh" (tỉnh Hà Nam Ninh). Ông Chu Văn sang nói chuyện với dân Lê Quý Đôn của chúng tôi thời bấy giờ thì chào câu đầu tiên ở hội trường là: "Tôi vừa từ Hà Nam Ninh sang Thái Bình,...".

Đại khái, hồi đầu thế kỉ XX, huyện Bình Lục có 8 tổng, như sau:

- tổng An Đổ,

- tổng Bồ Xá,

- tổng Cổ Viễn,

- tổng Mai Động,

- tổng Ngọc Lũ,

- tổng Ngô Xá,

- tổng Văn Mỹ,

- tổng Vụ Bản.

3. Thú vị hơn nữa, ở huyện Bình Lục có tổng Vụ Bản, rồi trong "tổng Vụ Bản" lại có một xã là "xã Vụ Bản". Có nghĩa là: xã Vụ Bản, tổng Vụ Bản, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

Cụ thể hơn, tổng Vụ Bản ấy, có các xã sau:

- xã Độ Việt, 

- xã Khê Câu,

- xã Tiên Khoán,

- xã Văn Ấp,

- xã Vụ Bản,

- xã Xuân Lôi.

4. Thêm một chút nữa, để tăng sự chú ý: "xã Xuân Lôi" ở bên cạnh "xã Vụ Bản" lại có tên Nôm là "Gôi" !

Có nghĩa là, ở huyện Bình Lục có "Vụ Bản" (tổng và xã) vốn có tên là "Thiên Bản".

Ở huyện Bình Lục lại có cả "xã Gôi (Xuân Lôi)" ở bên cạnh "xã Vụ Bản".

Nghe nhanh, thấy giống như thị trấn Gôi với huyện Vụ Bản bên tỉnh Nam Định. May là "tổng Vụ Bản" của huyện Bình Lục không có "xã Vân Cát". Nếu mà có nữa thì lại cảng thêm giống các địa danh bên Nam Định !

Đại khái chạy ít tư liệu như sau để cho rõ:

Tháng 4 năm 2023,

Giao Blog

--

Những entry liên quan đã đi trên blog này:

- Chúng tôi du lãng xứ Nam : ghi chú về "tổng Vụ Bản" (vốn là "Thiên Bản") ở  huyện Bình Lục, không phải "huyện Vụ Bản" 

- Chúng tôi du lãng xứ Nam : ghé thăm giáo xứ Xuân Bảng ở quê Thánh Mẫu Liễu Hạnh và mục vụ Đa Minh ở Phú Nhai