Câu chuyện thờ thần sau Đổi Mới : một trường hợp thờ nhầm thành hoàng trong nhiều năm, nay dân làng đã dũng cảm sửa lại
Đây là trường hợp ở Hưng Yên.
Tư liệu và luận giải cũng như công khai trên Fb là của nhà thơ nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Vinh.
1. Nguyễn Thế Vinh là một cây bút độc đáo ở xứ Nam, đặc biệt là các tập thơ ông viết ở thời điểm đêm trước Đổi Mới và đầu thời kì Đổi Mới. Nhiều bài thơ của ông đã in ở thời điểm đó làm tôi bất ngờ.
Tôi dự tính viết về thơ Nguyễn Thế Vinh ở thời điểm đặc biệt đó (đêm trước Đổi Mới và đầu thời kì Đổi Mới) - sẽ viết và công bố ở một dịp tới đây.
Nguyễn Thế Vinh cũng là một nhà khảo cứu địa phương bền bỉ. Gần đây, ông có tham gia vào hoạt động hoàn trả sắc phong cho các làng xã trong dự án nhiều năm qua mà nhà thơ Nguyễn Quang Thiều là người khởi xướng. Ví dụ hoạt động của năm 2022 thì xem ở đây.
2. Trường hợp thờ nhầm thành hoàng trong nhiều năm này tại tỉnh Hưng Yên, đáng chú ý là dân làng đã biết sai, sau khi đã được phía học thuật đưa bằng chứng xác đáng, nên sau đó đã thống nhất sửa sai.
Thái độ cầu thị và dũng cảm của dân làng thật đáng ghi nhận.
Nhầm là bởi nhiều nguyên nhân.
Nhưng dũng cảm sửa nhầm thì thực sự đáng ghi nhận.
3. Sau Đổi Mới, việc phục hưng tín ngưỡng dân gian diễn ra trên khắp đất nước, tình hình cụ thể ở các làng xã có nhiều chuyện thú vị. Nhiều khi người ta thờ nhầm thành hoàng, do mất tài liệu của đình làng đền miếu và do kí ức của con người thường sai lạc sau mấy chục năm cấm đoán.
Làng Kim Lũy, quê hương của ba thế hệ nhà văn độc đáo (Thanh Châu, Sơn Tùng, Thiên Sơn), cũng phải đi tìm lại lai lịch các vị thần của làng trong suốt 40 năm qua, đến gần đây mới thành tựu - chúng tôi đã có báo cáo khoa học tại hội thảo quốc tế gần đây (xem lại ở đây).
Từ đây trở xuống là bài của Nguyễn Thế Vinh (lấy về từ Fb của ông). Các bổ sung và cập nhật sẽ được dán ở bên dưới đó.
Làng cổ bên Tả sông Cái, tuy ở xa phố Hiến sầm uất, nhưng vẫn âm hưởng không gian lễ hội của đất " thứ nhất kinh kỳ - thứ nhì phố Hiến "...
Mái đình rêu phong, cạnh ngôi chùa, lối vào dựng gần chục phiên bia có mặt đã mòn nét chữ. Sắc phong người quê cũ mang đi ...
Trăm năm bia đá thì mòn... xem đấy đủ biết ngôi danh lãm hiện tồn mấy niên kỷ.
Đất linh, người có tâm, chùa có sư... năm nào cũng mở hội làng, 18 dòng họ con cháu dâng khăn sửa lễ...
Làng dương cơ giầu có, nhưng tâm huyết của các già làng muốn tìm hiểu hơn nữa các giá trị văn tích...
Đình cổ, bia ký rêu phong, thư tịch thứ mất qua lũ bão lở đất, phần đa theo người làng sang bãi lập cư bên phố huyện Nam Xang...
Nhưng dù cách giang, năm nào họ mạc đôi bờ tìm nhau, hương khói chuyện xưa...
Để sửa sang cảnh thổ, một năm các lão đình mời nhà sư xem bài vị trên khám thờ.
Án sơn thiếp trong cung cấm, có lẽ từ khi tạo lập chưa ai dám chạm tay...
Người đọc sau một hồi cho biết... thành hoàng làng chính là ngài Nguyễn Huệ Đại vương ...
Từ đó dân thôn đinh ninh chính nơi đây, phụng thờ vị Anh hùng dân tộc nhà Tây Sơn thế kỷ XVIII...
Một vị tín chủ người làng làm ăn xa khá giả, xin với quê tiến cúng ba pho tượng gỗ quý tạc Tam vị anh hùng về thờ...
Mấy chục năm qua, xuân thu làng mở hội, đội tế soạn chúc văn ...
Nhưng nhân một chuyến điền dã thăm cổ tích do người dân bên đất Tiên Lữ, sang lập nghiệp ở Lý Nhân, Hà Nam,chúng tôi thăm đình làng, thấy có ba pho tượng thờ các vị anh hùng nhà Tây Sơn, giống hệt như bên phố Hiến...
Mới hay dân làng đây tuy ở bên đất Nam Xang nhưng cựu quán quê đất nhãn lồng.
Bão lũ, đất lở dân theo đất sang bãi mới, lập cư, dựng đình thờ thánh theo tục quê nhà ...
Các cụ đây còn cho biết, đình giữ ba đạo sắc phong triều Nguyễn, người quê cũ định sang chuộc chưa thuận.
Đình thờ nhà Tây Sơn, nhưng có ba đạo sắc phong triều Nguyễn thấy rõ điều vô lý...
Thông tin qua lại, thế là lãnh đạo xã bên Hưng Yên, tìm nhà nghiên cứu nhờ trợ duyên. Được phép dân làng,chúng tôi làm chuyến khảo sát.
Khi chuyên gia Hán Nôm đọc bài vị mới biết rõ ràng đình thờ vị thần :
" KIẾN HUỆ ỐC
SĨ ĐẠI VƯƠNG"
Thế là chữ Nho chỉ đọc nhầm quai xước, chữ Kiến thành chữ Nguyễn, gây nên sự việc đáng tiếc.
Đức Thành hoàng làng thờ là vị đạo sĩ, theo thần điện , ngài nhân vật thời Đinh, có công lớn với nước với dân...
Một cuộc tìm kiếm sâu hơn tiến hành, do đích thân Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã, chi bộ thôn
Mặt trận, thăm Vườn Câu Tử vào cuộc.
Một tọa đàm khoa học được tổ chức tại nhà văn hóa xã có sự tham gia của chuyên gia phòng quản lý di tích sở văn hóa thể thao du lịch tỉnh.
Sau khi trình chiếu toàn bộ thư tịch (được sự trợ giúp chuyên gia công nghệ trường Tiểu học xã), chúng tôi báo cáo kết quả tìm hiểu được tại cơ quan lưu trữ quốc gia, đối chứng tài liệu hiện tồn... Tham khảo ý kiến cơ quan quản lý, các trưởng lão.
Khi biết việc nhầm lẫn, để dân làng quyết định điều chỉnh việc thờ tự ngôi đình trung, hòa hợp truyền thống nhớ ơn người xưa...
Việc này làng nhờ Đại đức trụ trì ngôi tam bảo lo liệu, vị thầy chùa cùng chúng tôi thảo luận về nghi lễ hạ giải, tôn xưng...
Kết quả, việc thờ cúng vẫn như trước, chỉ thay đổi vài vị trí cung cấm...
Các vị anh hùng nhà Tây Sơn có cung thờ riêng. Di tích sau được tỉnh Hưng Yên cấp 400 tr trùng tu, được xếp hạng di tích cấp tỉnh...
Biết việc này, nhà nghiên cứu Đặng Công Nga ( hiện đang ở ECPĂC,Hưng Yên), nguyên GĐ Bảo tàng Hà Nam Ninh, Bảo tàng Ninh Bình và nhiều bạn hữu ở Hưng Yên, Hải Dương, Nam Định rất tâm đắc.
Điều cần kể, rất cảm ơn lãnh đạo xã, bà con dân làng đã làm việc tưởng rất khó, bởi tấm lòng với người có công với nước với dân, biết sai cần sửa ...
( Nhật ký điền dã)
Ảnh tư liệu, nhà thơ. nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Vinh trợ duyên dân làng An Châu, phố Hiến, Hưng Yên phục dựng lễ rước nước sông Hồng.
Nhà nghiên cứu đã tuyên Văn Trình lễ hội, đọc lời chú thần núi thần sông .
Chú thích ảnh của Giao Blog: Nhà thơ Nguyễn Thế Vinh mặc áo khoác màu xanh sáng có 2 túi lớn ở bên dưới
Chú thích ảnh của Giao Blog: Nhà thơ Nguyễn Thế Vinh đứng bên trái (từ ngoài nhìn vào)
Đình An Châu tọa lạc trên khuôn viên thoáng rộng khoảng hơn 2000m2 tại đầu thôn An Châu 1, xã Hoàng Hanh. Mặt tiền đình hướng Tây nhìn ra khu dân cư quần tụ, xa hơn là dòng sông Hồng quanh năm đỏ nặng phù sa bồi đắp nên những cánh đồng xanh tươi, màu mỡ.
Đình là nơi tôn thờ ba anh em Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ và Nguyễn Nhạc. Các vị là những lãnh tụ trong phong trào khởi nghĩa nông dân Tây Sơn vào những năm cuối thời Vua Lê - Chúa Trịnh (cuối thế kỷ XVIII). Tương truyền, khi đoàn quân của anh em nhà Tây Sơn ra Bắc giết giặc trở về đã dựng trại nghỉ chân ở làng An Châu. Tại đây, nghĩa quân Tây Sơn có công giúp đỡ dân làng nên khi các lãnh tụ của nghĩa quân mất, nhân dân sở tại đã xây đình tôn thờ các vị làm thành hoàng.
Đình An Châu được khởi dựng từ sớm tại vị trí tiếp giáp với sông Hồng. Đến thời Nguyễn (năm 1825), nhân dân địa phương tiến hành trùng tu và di chuyển đình về vị trí hiện nay. Đình An Châu có kết cấu kiểu “Tiền Nhất hậu Đinh” gồm: 05 gian Đại bái, 03 gian Trung từ và 01 gian Hậu cung. Các hạng mục còn khá đồng bộ và vững chắc với bộ khung chịu lực được làm từ vật liệu gỗ bền đẹp, kết cấu các bộ vì tạo tác kiểu giá chiêng con nhị, mang đậm phong cách kiến trúc và mỹ thuật thời Nguyễn. Tại đình còn bảo lưu được nhiều mảng chạm khắc đẹp, rất có giá trị thể hiện các đề tài mang điển tích dân gian như: tứ linh, tứ quý, hổ phù,…
Ngoài ra, trong khuôn viên đình còn có ngôi đình Trung, được xây dựng lên để tôn thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão, một danh tướng văn võ song toàn sống dưới thời Trần. Đình có kết cấu kiểu chữ Đinh gồm: 03 gian Đại bái và 01 gian Hậu cung. Các hạng mục được làm theo phong cách kiến trúc truyền thống.
Đình An Châu còn bảo lưu được nhiều đồ thờ tự có giá trị như: cuốn thư, đại tự, cửa võng, ngai, kiệu thờ,… góp phần vào việc nghiên cứu lịch sử, mỹ thuật đương thời.
Hằng năm, lễ hội tại di tích được tổ chức vào hai dịp là ngày 14 tháng Giêng và ngày 13 tháng 8 âm lịch để tưởng nhớ tới công lao của các vị thành hoàng. Trong lễ hội, dân làng tổ chức các nghi thức cúng, tế, rước nước từ giữa sông Hồng về đình để dâng cúng thành hoàng trong cả năm cùng nhiều trò chơi dân gian.
Đình An Châu được xếp hạng là di tích “Kiến trúc nghệ thuật” cấp tỉnh theo Quyết định số 370/QĐ-UBND ngày 03/02/2016 của UBND tỉnh.
Vừa qua, UBND tỉnh ban hành các Quyết định số 364, 365, 366, 367, 370, 371/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích cấp tỉnh.
Theo đó có 06 di tích lịch sử được xếp hạng mới gồm: Di tích đình - chùa Tòng Củ, xã Vân Du, huyện Ân Thi; Di tích đình Trung Hòa, xã Trung Hòa, huyện Yên Mỹ; với Di tích đình La Tiến, xã Nguyên Hòa, huyện Phù Cừ; Di tích đình Cự Đình, xã Việt Hưng, huyện Văn Lâm; Di tích đình An Châu, xã Hoàng Hanh, thành phố Hưng Yên; Di tích đình - chùa Tiên Xá 2, xã Cẩm Xá, huyện Mỹ Hào.
Quyết định cũng nêu rõ nghiêm cấm mọi hoạt động xây dựng, khai thác trái phép trong khu vực di tích đã được khoanh vùng bảo vệ; Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch, UBND các huyện: Ân Thi, Yên Mỹ, Phù Cừ, Văn Lâm, thành phố Hưng Yên, Mỹ Hào và UBND các xã có di tích được xếp hạng trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hoá.
Với 06 di tích mới được công nhận, tổng số di tích xếp hạng cấp tỉnh hiện nay trên địa bàn tỉnh ta là 193 di tích.
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.