Đến thời vua Quỉ và vua Lợn xuất hiện thì cơ đồ của nhà hậu Lê (được khởi dựng bởi Lê Lợi) đã tưởng chao đảo.
Vua Quỉ, tức Uy Mục đế ở ngôi tới 5 năm (lúc băng tuổi mới ngoài hai mươi một chút). Bản tính hoang dâm vô độ, tàn ác không bút mực tả xiết, trong triều ngoại nội oán hận ngút trời. Sứ giả nhà Minh sang Thăng Long lúc đó, cảm tác viết hai câu thơ nổi tiếng: "An Nam tứ bách vận vưu trường, Thiên ý như hà giang quỉ vương"(Vận nước An Nam bốn trăm năm rất dài, Không biết lòng trời như thế nào mà lại giáng xuống ông vua Quỉ). Mạc Đăng Dung xuất thế ở đời vua Quỉ này (lúc đầu là đỗ võ cử, đến năm 1508 thì được phong làm chỉ huy trưởng của một đạo quân dưới trướng vua Quỉ).
Vua Lợn, tức Tương Dực đế, cũng ở ngôi tới cả 8 năm (lúc băng cũng chưa đến 25 tuổi). Sứ giả nhà Minh sang cũng có nhận xét về Tương Dực, đại khái bảo: vua đẹp trai, nhưng tâm tính thì cong vẹo, hoang dâm vô độ, là vua Lợn, loạn vong sẽ không lâu đâu. Mạc Đăng Dung vẫn phục vụ tận tụy vua Lợn.
Mãi đến năm 1527, tức là gần tròn 20 năm tính từ lúc được cầm một đạo quân dưới trướng vua Quỉ, Mạc Đăng Dung sau rất nhiều lần trù trừ mới chính thức phế bỏ nhà Lê, tự mình dựng ra một vương triều mới để thay thế.
Nhà Mạc thời kì đầu tiên, lúc Đăng Dung mới lên ngôi, chưa thực sự được ủng hộ. Là vì, hàng quan lại cũng như dân thường, dù đã mấy mươi năm sống dưới vòm trời vua Quỉ và vua Lợn, nhưng vẫn chưa quên được Lê Lợi - người anh hùng giải phóng dân tộc.
Lê Lợi không cướp ngôi, mà dựng nghiệp từ trường kì kháng chiến, đuổi giặc ngoại xâm khỏi bờ cõi nước Nam. Ánh hào quang ấy giúp cho nhà Lê không bị sụp xuống thời Quỉ và Lợn ở ngôi tới gần 15 năm.
Ánh hào quang "người anh hùng giải phóng dân tộc" không chỉ có sức mạnh ấy, mà nó còn giúp cho đám con cháu nhà Lê giành lại được giang sơn mãi đầu thập niên 1590.
Dân ta mê mệt tin và theo nhà hậu Lê, ngay khi vua Quỉ vua Lợn xuất hiện, ngay khi vua giả do nhà Trịnh dựng lên ở bên đất Ai Lao, chính là vì ánh hào quang của Lê Lợi.
Lê Lợi là người anh hùng. Dân ta không bao giờ quên ông. Nhưng bóng hào quang của Lê Lợi thì có khi chính lại là hệ lụy kéo dài.
