Hồi kí của Trọng Lang Trần Tán Cửu : "Trước ngã ba lịch sử" - 2

Hồi kí của Trọng Lang Trần Tán Cửu.

Do các con cháu trong gia tộc Trần Tán công bố lần đầu tiên trên website Tronglang.com năm 2012. Hiện tại, trang này bị hỏng hay đã bị xóa bỏ hoàn toàn.

Bản đăng lại năm 2017 của Giao Blog là lấy từ lưu trữ cá nhân (lấy xuống từ Tronglang.com).

Giao Blog

Tháng 7 năm 2017

Trang Tronglang.com năm 2012 (hiện đã không còn hoạt động)

---

Phóng sự đầu tiên của tôi là bài “Lạc vào động Bà Chúa Hàng Bạc”. Bà này chính là bà Bé Tí. Bà đang là mẹ vợ của một ông Pháp Giám đốc sở Bưu Ðiện Hà Nội. Chồng cũ của bà có tên hình như là Duparty (?). Party được bà con đọc là Bác Ty. Nhận thấy bà ta to béo lắm, nên gọi chệch Bác Ty thành Bé Tí.

Nhưng bà Bé Tí, tự đặt cho Bà một cái tên khác và quảng cáo cho cái tên ấy một cách khéo léo. Bà để sẵn một hộp tiền đầy xu đồng, hào bạc, và một hộp đủ các thứ thuốc chữa bệnh tiêu chẩy, nhức đầu, đau bụng. Chiều chiều Bà đứng sau hàng rào sắt, gọi người đi đường lại: “Lại đây! Chúa ban cho tài, phát lộc, chữa bệnh cho!”

Mỗi lần phát thuốc và tiền, Bà lại tự giới thiệu: “Tôi là bà Chúa trên Trời bị đầy xuống đây, nên tôi biết thương người và súc vật lắm, nhẻ?”

Người đứng lại cho Bà thương, dĩ nhiên là lũ trẻ mất dạy, là dân áo rách và bị gậy. Súc vật mà Bà thương là những con gà, con vịt, con chó, đang được nhốt sau hàng rào sắt. Nhưng lại là vịt gà ba chân, chó năm cẳng. Chân cẳng thừa ấy, họ luộc chín rồi lắp thêm vào gà chó rồi bán cho Chúa, vì chỉ có Chúa mới có duyên nuôi nổi chúng nó mà thôi. Chúa nhân từ sẽ nuôi chúng mà không bao giờ làm thịt.

Tôi được Chúa mời vào thăm Ðộng. Ðộng là phòng khách, một gian phòng rộng như một cái đền, như một phòng trưng bầy đồ đấu xảo.

Ðèn điện đủ mầu, bé lí tí như sao, giăng mắc khắp nơi, ngày đêm không tắt, làm mờ đi mầu sắc đồ vật trưng bầy, và phủ lên người bà Chúa một vầng sáng huyền ảo.

Bỗng có tiếng đàn trầm buồn từ trong phòng lọt ra, bà Chúa hồn nhiên dang hai tay, run bắn lên một hồi, như Bà sắp lên đồng. Trong một phút, Bà quên hết, cả Bà và tôi …

Tôi e ngại đứng lên, xin cáo từ. Trong phòng chỉ có Bà và tôi. Bà lại đang lên cơn làm Chúa. Nhỡ có mất mát cái gì, thì chỉ có tôi là sẽ phải chịu trách nhiệm.

Rồi Bà Chúa cũng trở về với hạ giới, cười bảo tôi:” Ô voa ông! Chúa cũng về trời, đí ạ. Con gái Chúa vừa đờn đưa Chúa đi, nhẻ”.

Tôi vừa bước tới cửa thì sau một cái thống bằng sứ Giang Tây, cao độ 80 phân, một chú lùn tập tễnh đi ra nhìn tôi, và như báo cáo với Bà Chúa: “Ông này tốt đấy, Chúa ạ”.

Chú lùn là một người ở chìm của Chúa, chuyên việc phòng gian, bảo mật. Anh thấy người, trong khi không ai thấy được anh ta. Anh ta vừa khen tôi tốt … tốt tức là lương thiện, và nói theo giọng Chúa, và anh lùn, tức là “pas voleur” đó!

*

Nhóm Tự Lực Văn Ðoàn, Phong Hóa, Ngày Nay, đã mang tiếng là “nhóm văn phiệt”, không đăng bài nào khác ngoài bài báo của nhóm.

Theo ý một vài nhà văn lúc ấy, thì nhóm Tự Lực không cho ai là viết hay hơn bọn họ cả. Họ không “thèm” cả đến việc “bút chiến”. Ví dụ như Hoàng Ðạo đã dùng điện thoại trả lời cho một nhà báo gây bút chiến với anh, bằng một câu: “Tôi chỉ có thể trả lời ông bằng một cái tát”. Thật ra, Hoàng Ðạo không biết thứ chữ dùng ở bến xe, chợ búa, và sau này anh đã giải thích lại là, đối với kẻ có ngòi bút chợ búa ấy, chỉ nên trả lời bằng tay.

Tôi thử gửi thiên phóng sự đầu tiên của tôi cho báo Ngày Nay, lúc đó do anh Nguyễn Tường Cẩm chủ trương, rồi đợi xem Ngày Nay có đúng là văn phiệt hay không.

Chủ nhật sau, anh Tam, một bạn cũ, mời tôi đến tòa soạn, số 80 đường Quan Thánh.

(còn tiếp)

---

Các entry liên quan đã đi trên blog này:

- Hồi kí của Trọng Lang Trần Tán Cửu : "Trước ngã ba lịch sử" - 2

- Hồi kí của Trọng Lang Trần Tán Cửu : "Trước ngã ba lịch sử" - 1

- Chuyến đi Pháp hồi đầu thế kỉ XX của nhà khoa bảng Trần Tán Bình

- Nhân vật Đông Kinh Nghĩa Thục còn ít được biết đến : Trần Tán Bình (1868-1937)