Sách in thạch bản năm 1909 ở Tokyo, bởi nhóm Phan Bội Châu

Sách in thạch bản, đúng như tự thuật sau này của Phan Bội Châu. Kĩ thuật in thạch bản lúc đó rất thịnh hành ở Nhật.

Bản in năm 1909 này vẫn được lưu ở Bộ Ngoại giao Nhật. Được ghi rõ là "tái bản" ở trang cuối cùng.

Lúc ấy, Trần Đông Phong đã tự vẫn tại Tokyo. Tình hình của Phan và các chí sĩ ở Tokyo rơi vào quẫn bách cùng cực. May mà có được sự giúp đỡ vô tư và kịp thời của bác sĩ Asaba.

Các sách vở của Phan và nhóm chí sĩ Việt Nam ở Tokyo được in ra lúc đó là nhờ vào tiền ăn mày từ Asaba (chữ "ăn mày" là của Phan Bội Châu). Trần Đông Phong mất năm Mậu Thân (1908), loạt sách này in năm Kỉ Dậu (1909).

Có thể xem các sách có quốc ngữ được nhóm Cường Để - Phan Bội Châu in thạch bản ở Nhật Bản hồi đầu thế kỉ XX là nhóm sách Việt in ở hải ngoại đầu tiên (sách tiếng Việt do chính tay người Việt viết ra, và in bởi sự chủ động của người Việt). 

(có thể không tin nhưng là sự thực: gần đây, những năm đầu thế kỉ XXI, nhóm người Việt ở Mĩ vẫn sử dụng kĩ thuật in lưới ! Đến năm 2017 thì chưa rõ, nhưng khoảng 10 năm trước là vậy).

Văn bản như sau (cuốn Hải ngoại huyết thư):

1. Xem cụ thể văn bản thì thấy có cả chữ Hán và chữ quốc ngữ. Đều viết tay và cho chạy thạch bản. Ở cuối ghi chữ "Hàng không bán", rồi ghi năm 1909, nguyên tác ghi tên Phan Bội Châu, tên người dịch sang quốc ngữ là Lê Đại.

2. Sau này, cụ Phan nhớ là: in 3000 bản, mỗi bản đều có chữ Hán, chữ Nôm, và chữ quốc ngữ.  Nhưng văn bản cụ thể ở trên thì chỉ có Hán và quốc ngữ.

3. Nơi in được ghi là ở Kanda thuộc Tokyo nước Nhật. Đó là xưởng in của người Nhật.

4. Sách in ra 3000 bản. Nhưng sau bị Nhật với Pháp câu kết, đến bắt hết tại phòng trọ của Phan Bội Châu lúc đó (ở Kanda). Người Nhật đã kí hợp tác với người Pháp, trục xuất các chí sĩ Đông Du. Họ bắt sách do nhóm Phan vừa in, đem về đốt hết ở sân Đại sứ quán Pháp tại Tokyo !

May là cụ Phan được cấp báo ít phút trước, nên đã giấu đi được khoảng 150 bản ! Và một số trong đó đã được truyền về trong nước.

Tháng 7 năm 2017

Giao Blog