Tiêu điểm hiện nay về văn hóa tín ngưỡng : Hiện tượng "tứ phủ hóa" mạnh mẽ các cơ sở tín ngưỡng - đề xuất giải pháp

Đây là hiện tượng thấy trên toàn quốc trong khoảng 2 thập niên đầu tiên của thế kỉ 21. Từ nhiều góc độ, đã thấy có nhiều ý kiến khác nhau.

Giao Blog đầu tiên đưa về đây ý kiến của bạn Việt Vũ - một bác sĩ và cũng là một thanh đồng.

Các ý kiến khác sẽ đưa ở phần bổ sung hay cập nhật của entry này.

Tháng 11 năm 2025,

Giao Blog

---

Trang Văn hóa Tín ngưỡng "Hệ thần Liễu Hạnh công chúa"

Ngày 7/11/2025

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO THỰC TRẠNG "TAM TỨ PHỦ HÓA" XÂM LẤN DI TÍCH

Việc tín ngưỡng tứ phủ xâm lấn di tích địa phương không phải việc mới mà đã diễn ra phổ biến suốt 2 thập kỷ qua. Đây là vấn đề cần phải được đưa ra bàn thảo rộng rãi để giải quyết. Vì nó không chỉ làm mất danh tính, lu mờ thần tích, sắc phong... của các thần địa phương mà đôi khi còn ảnh hưởng xấu ngược lại tới Tín ngưỡng thờ mẫu tứ phủ. Ví dụ như bây giờ nhan nhản các am miếu thờ các vong linh tại địa phương, gốc đa, gốc mít cũng đưa mẫu vào thờ, rồi cứ cô vong nào gần giếng cũng thành cô 9, bà chúa cây đa nào cũng thành chầu lục...

Tôi xin mạo muội đề xuất mấy vấn đề cần phải giải quyết như sau:

1- Quản lý nhà nước về dòng tiền công đức và dịch vụ gia tăng tại khu di tích. Như mở tài khoản tên di tích và công đức qua QR code. Đăng ký lịch thuê cung làm lễ và các dịch vụ tâm linh trực tuyến trên cổng dịch vụ của web quản lý di tích địa phương. Xã hội hóa thì quản lý như với doanh nghiệp, bắt kê khai hóa đơn, chứng từ, kế toán như doanh nghiệp, trả lương cho nhân viên làm việc tại di tích, bắt đấu thầu, chia lợi nhuận công khai.... Bởi vì thực ra lợi ích cá nhân là ngọn nguồn sâu xa của mọi vấn đề.

2-Truyền thông chính thống cần tôn trọng lịch sử và thần tích. Rất nhiều bảng thần tích tại các đền, di tích... thậm chí báo chính thống và cổng thông tin điện tử của ngành văn hóa tại địa phương khi viết bài về di tích lại tứ phủ hóa các danh xưng của các vị thần. VD như lăng Nguyễn Duy Lạc ở Mỏ Bạch thành Lăng ông hoàng mười. Sắc phong cho Hoàng Bà Sa Lai ở đền Bảo Hà thành duy nhất thờ ông hoàng bảy...

3- Cần các nhà nghiên cứu tăng cường viết các bài nghiên cứu về thần tích, thần phả, sắc phong, địa chí... gắn link vào google map hoặc ít nhất là trang web thống kê di tích của ngành văn hóa địa phương.

4- Vấn đề tứ phủ hóa, quy thần này thần khác thành các vị thánh tứ phủ nói cho cùng cũng bởi sự bó hẹp của các chức danh trong điện thần tứ phủ ngoài bắc. Nói nôm na dân dã là "ghế ít đít nhiều". Việc mở rộng tín ngưỡng là tiến trình thuận tự nhiên không thể tránh khỏi. Bản thân từ "vạn linh" trong cụm "tứ phủ vạn linh" đã thể hiện bản chất bao trùm của tín ngưỡng này. Tuy nhiên một bộ phận phe phái trong tín ngưỡng tứ phủ sợ mất lợi ích nên bảo thủ lên án việc hầu các thần bản cảnh và đưa các vị thần bản cảnh chính danh trong hoạt động hầu đồng tứ phủ. Mà trò đời cái gì càng không cho thì người ta càng tìm cách lách luật, nhất là thứ liên quan đến lợi ích, cho nên mới phát sinh ra việc người ta hầu và thờ thần bản cảnh dưới một cái tên tứ phủ. Nếu tín ngưỡng tứ phủ được phép mở rộng và công nhận thì những vị thần bản cảnh đều được hiện diện nghiễm nhiên trong tín ngưỡng mà không phải thay tên đổi họ dưới hình thức đội lốt một vị thần tứ phủ khác.

5- Các thầy bà (thầy cúng, thầy đồng...) cũng nên tuyên truyền đúng rằng không phải chỉ có thần linh tứ phủ mới phù hộ việc này việc khác mà các vị thần bản cảnh cũng phù hộ, thậm chí còn phù hộ mạnh hơn linh thiêng hơn. Chính thông tin thần A thần B phù hộ việc này việc khác đã gián tiếp thúc đẩy lan truyền thông tin trong dân gian để giữ danh tính cho các thần. Điều này phải được nhìn nhận là một phương tiện truyền bá dân gian thay vì quan điểm nói là mê tín dị đoan. VD như Mẫu địa ở đình Ứng Thiên nhờ tuyên tuyền là phù hộ về buôn bán bất động sản nên không mất danh tính.

Việt Vũ

https://www.facebook.com/groups/1100094171128790/posts/1526372618500941/?comment_id=1526567641814772&notif_id=1762510387427663&notif_t=feedback_reaction_generic&ref=notif

---