Cụ Phan Bội Châu biết viết và đọc chữ quốc ngữ từ khi nào ?

Ở một entry trước (tháng 7 năm 2017), đã đưa hình một trang trong cuốn sách do cụ Phan sống chết xuất bản ở Tokyo cho bằng được trước khi bị nhà đương cục trục xuất khỏi Nhật.

Tiền in sách ấy, theo tự thuật của Phan, là sử dụng vào số tiền giúp đỡ hoàn toàn "không màng báo đáp ngày sau" của bác sĩ Asaba. In mấy ngàn cuốn, nhưng bị Pháp và Nhật câu kết ập đến bắt và đem đốt ở sân Đại sứ quán Pháp tại Tokyo. Cụ Phan may được một số nhân sĩ Nhật tốt bụng báo trước vài phút, mà nhanh tay giấu đi được một ít. Một ít ấy đã về trong nước.

Khi bắt được đống sách Phan vừa cho in, lưu trữ của Nhật có lưu lại vài bản sách ấy. Nên bây giờ, sau hơn 100 năm, chúng tôi mới có cơ hội tiếp cận. Phía Pháp có lưu bản nào không thì không rõ, hay là đem đốt cả ?

Sách ấy in ở Tokyo, năm 1909, mà bây giờ tôi còn truy được đến xưởng in và người đứng ra nhận in. Sách có các thứ chữ: Hán, quốc ngữ. Dĩ nhiên là sách viết tay thôi, và kĩ thuật thì chỉ đơn giản là thạch bản.

Trang có cả quốc ngữ đại loại như sau:

1. Hồi 1909, tức khi in sách này, Phan Bội Châu chỉ biết chữ Hán và chữ Nôm. Hoàn toàn mù tịt về quốc ngữ. Có khi, ngay cái trang sách thấy ở trên, ở phần quốc ngữ là cụ chịu !

2. Đến năm 1924, khi ở Hàng Châu, cụ Phan cũng vẫn mù tịt về chữ quốc ngữ. Luận thuyết, tiểu thuyết, ghi chép hàng ngày, ... cụ đều dùng chữ Hán. Như một người Hán chính hiệu. Ông Hồ Học Lãm lúc ấy cũng mù chữ quốc ngữ, tuy chữ Hán thì không khác gì người Hán, vì là sĩ quan trong quân đội Trung Hoa dân quốc.

(đang viết tiếp)