Có 82 tấm bia Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội. Tổng quan về 82 bia này, có thể đọc lại trên Giao Blog ở đây.
1. Thú vị là 82 bia chủ yếu được dựng bởi 3 lần (mỗi lần này dựng cùng lúc mấy chục tấm bia liền - cơ bản là bởi lí do nào đó, không thể dựng ngay bia khi kì thì Đình kết thúc mà phải nợ lại nhiều năm):
- lần 1: 1484 do vua Lê Thánh Tông chỉ đạo và đốc thúc. Dựng liền 10 bia.
- lần 2: 1653 vào thời Lê mạt, danh nghĩa là vua Lê mạt chỉ đạo và đốc thúc, nhưng trên thực tế thì thấy vai trò quan trọng của nhà Trịnh. Tôi đã viết một bài có điểm sự kiện 1653 này, giải thích vì sao mãi đến 1653 mới dựng được bia tiến sĩ. Dựng liền 25 bia.
- lần 3: 1717 vẫn là thời Lê mạt, vẫn vai trò quan trọng của chúa Trịnh. Dựng liền 21 bia.
Năm 1717 này cũng rất thú vị, cần có lời bàn luận ở dịp khác.
Ngoài ra còn có 26 tấm bia được dựng ngay sau khi kì thì kết thúc.
2. Nhà Mạc là vương triều đầu tiên dựng bia nhanh chóng sau khi kì thi kết thúc (tiếc là sau đó, nhà Mạc lại bị chiến sự kéo dài mà bỏ mất việc dựng bia nhanh chóng này).
Nhà Mạc cũng là vương triều tử tế thấy rõ trong việc dựng bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám:
- có dựng bia tiến sĩ cho kì thi mà nhà Lê tổ chức (nhà Lê chỉ dựng được 1 lần vào năm 1484 do Lê Thánh Tông chỉ đạo mà thôi, sau đó thì dần suy thoái mà không còn dựng được bia tiến sĩ).
- có dựng bia tiến sĩ cho kì thi mà nhà Mạc tổ chức (cũng chỉ được 1 lần, sau đó cũng suy thoái mà không còn dựng được nữa).
Có nghĩa là nhà Mạc với 2 lần dựng bia (1529 và 1536), thì là:
- vừa dựng bia tiến sĩ cho tiền triều (việc hầu như không có bao giờ; học giả Nguyễn Hữu Mùi thì cẩn thận đặt giả thiết: nhà Mạc chỉ khắc lại 2 tấm bía tiến sĩ của nhà Lê mà thôi - khắc lại năm 1536 cho khoa thi năm 1502 và khoa thi năm 1518; tôi thì đặt giả thiết: không phải khắc lại, mà là khắc mới đúng năm 1536 theo các bài văn bia đã được đại thần triều Lê soạn trước đó - bài văn bia đã có sẵn, chỉ còn việc đem khắc lên đá mà thôi, bởi vậy, ngôn từ dùng trên bia là "lập/dựng" mà không phải "tái khắc"),
- lại vừa dựng bia tiến sĩ cho triều của mình (dựng 1 bia năm 1529 ngay sau khi thi kì đầu tiên).
Về việc vừa dựng (hay khắc lại) bia của tiền triều vừa dựng bia của bản triều này, đọc lại trên Giao Blog ở đây (năm 2023).
3. Dưới là thông tin của chính trang Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
"
TIẾN TRÌNH DỰNG 82 BIA TIẾN SĨ TẠI VĂN MIẾU - QUỐC TỬ GIÁMTiến trình dựng 𝟖𝟐 𝐛𝐢𝐚 𝐓𝐢𝐞̂́𝐧 𝐬𝐢̃ 𝐭𝐚̣𝐢 𝐕𝐚̆𝐧 𝐌𝐢𝐞̂́𝐮 – 𝐐𝐮𝐨̂́𝐜 𝐓𝐮̛̉ 𝐆𝐢𝐚́𝐦 diễn ra qua 3 giai đoạn chính, phản ánh sự vận động liên tục của nền khoa cử Việt Nam. Bắt nguồn từ ý tưởng của vua Lê Thái Tông, năm 1484 triều đình cho dựng những tấm bia đầu tiên vinh danh Tiến sĩ đỗ đạt qua các kỳ thi dưới thời Lê sơ. Trải qua gần ba trăm năm (1484–1780), 82 tấm bia Tiến sĩ vinh danh các nhân tài của 82 khoa thi từ năm 1442 đến 1779 còn được lưu giữ đến ngày nay – ghi dấu một chặng đường rực rỡ của nền khoa cử Nho học Việt Nam.
"
Tháng 7 năm 2025,
Giao Blog
---
https://www.facebook.com/vanmieuquoctugiam/posts/pfbid021Rwnwxvn6JvLm8dkHJPjTZ7h7A3JWVVww2vvK3dojiFenXPRsVvZhmRPP3QLmEtLl
...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.