Ghi chú nhỏ về đền Bà Kiệu (có nhầm lẫn giữa "Huyền Chân" và "Huyền Trân")

Đúng là có tư liệu, mà là tư liệu cũ cách nay hơn cả trăm năm, đã nhầm "Huyền Chân" ở khu vực đền Bà Kiệu thành "Huyền Trân".

Việc nhầm này có lẽ bắt đầu từ một người đọc nhầm chữ "Huyền Chân" trên thực địa thành ra "Huyền Trân", tức đọc nhầm "Chân" thành "Trân", rồi viết thành sách - sách được xuất bản bằng tiếng Việt, mà đã từ hơn cả trăm năm trước ! Sau đó, người sau cứ chép theo sách ấy, nên nhầm lẫn được nhân ra !

Việc nhầm lẫn này cũng đã được người có hiểu biết đính chính. Ví dụ có đính chính như dưới đây (chỉ đính chính "Chân" mà không phải "Trân" là đúng, còn nhiều nội dung trong cả đoạn thì lại chưa chính xác).

Tháng 3 năm 2025,

Giao Blog

---

ĐÍNH CHÍNH cua trang Hát văn:

"

Đây là một ngôi đền cổ của Hà Nội. Theo tấm bia có niên đại 1628 còn trong đền thì đền có tên gọi là Thiên Tiên điện, thuộc phường Đông Các, nay thuộc phố Đinh Tiên Hoàng. Cũng theo văn bia và cả sách Thăng Long cổ tích khảo thì đền có tên Huyền Chân từ, nghĩa là đền Huyền Chân. Có nhiều người cũng như nhiều tài liệu lầm tưởng tên gọi là đền Huyền Trân và suy diễn đây là nơi thờ Huyền Trân công chúa đời Trần. Thực ra, Huyền là huyền diệu, Chân là chân không. Đây là từ gốc Đạo giáo.

 

Đền được khởi xây năm Vĩnh Tộ, đời vua Lê Thần Tông (1619 - 1643). Đền xưa khá khang trang có tam quan nằm gần hồ Gươm. Khi Pháp làm đường Đinh Tiên Hoàng đã cắt ngang sân đền, cắt phần tam quan sang bên hồ Gươm, còn đền ở bên này phố. Đền có qui mô kiến trúc hình chữ công (工) gồm: Nhà đại bái ba gian rộng, phương đình hai tầng bốn mái, có hàng trống con tiện, vì kèo truyền thống và ba gian hậu cung được qui hoạch tập trung, tạo sự bề thế trang nghiêm. Diện mạo hôm nay là kiến trúc sau lần trùng tu năm 1883 – 1884.

 

Đền thờ mẫu Liễu Hạnh, một phụ nữ sống thời Lê, quê ở làng Vân Cát, huyện Vụ Bản, Nam Định.

 

Sau khi trùng tu lần thứ nhất vào đời Lê Hy Tông (1676 - 1705), đền đã đổi tên là điện Thiên Tiên, tục gọi là đền Bà Kiệu. Đến đời Cảnh Hưng (1740 - 1786), một vị quan ở Lễ phiên thuộc Phủ chúa Trịnh lấy vườn ao nhà mình cúng cho đền để mở rộng phạm vi. Sau đó đền chuyển cho những người ở trấn Hải Dương là Lê Trọng Hiển, Lê Trọng Sinh, Hoàng Thị Bo trông nom, thờ cúng. Có thể bà Bo này có tên là Bà Kiệu nên đền mới có tên là đền Bà Kiệu (đền của bà đồng Kiệu). Ông Lê Trọng Sinh đã bỏ tiền ra xây thêm tam quan. Đến thời Tây Sơn, đền lại được tu sửa và đúc quả chuông đồng vào năm Canh Thân, niên hiệu Cảnh Thịnh (1800). Đến giữa thế kỉ 19, năm Tự Đức thứ 6, Quý Hợi, đền lại được sửa chữa lần nữa. Đến năm Thành Thái thứ 2 (1890), thực dân Pháp mở đường, đền bị dỡ bỏ mất phần điện phía trước.

 

Đền thờ ba vị nữ thần là Liễu Hạnh công chúa, đệ nhị Ngọc nữ là Quỳnh Hoa và đệ tam Ngọc nữ là Quế Nương. Hiện nay đền còn lại tam quan, đại bái, phương đình và hậu cung. Kiến trúc này mang phong cách đời Nguyễn. Các bộ phận được chạm khắc đẹp.

 

Đền còn giữ được các hiện vật như khám thờ, cửa võng, hương án, long ngai, bài vị, tượng, chuông, các sắc phong, các đồ thờ nhưng đều là những sản phẩm đầu thế kỉ XX. Cổ vật duy nhất của đền là tấm bia khắc năm 1628.

 

Bộ di vật văn hóa - lịch sử của đền Bà Kiệu rất phong phú, đa dạng gồm bia đá, chuông đồng, hệ thống 27 sắc phong thần thuộc các triều đại Lê, Tây Sơn, Nguyễn. Đền là một trong những đền mẫu được xây dựng sớm nhất ở nước ta, gắn bó với khung cảnh lịch sử văn hóa hồ Gươm và từng là nhà trưng bày chứng tích tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ.

 

Đền đã được Nhà nước xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa năm 1994

"

https://hatvan.vn/forum/threads/cac-ngoi-den-o-khu-vuc-ha-noi.41916/

---

Đọc thêm ở đây: https://giaovn.blogspot.com/2024/08/ngo-en-tho-he-than-lieu-hanh-cong-chua.html

..