Trường ca, hay vè dân gian, của Trần Đăng Khoa qua nhận định của Lại Nguyên Ân (1975)

Lời dẫn: Xem lại tư liệu cũ, thấy trên số 4 năm 1975 của Tạp chí Văn học (Viện Văn học) có một bài viết của bác Lại Nguyên Ân mang tựa đề "Mấy suy nghĩ về thể loại trường ca". Trong bài, bác Ân có nhắc đến một số trường ca được viết trước năm 1975 của Trần Đăng Khoa, như:

- Đi đánh thần Hạn,

- Khúc hát người anh hùng (1974, viết về Mạc Thị Bưởi).

Hiện nay, bài viết cũ năm 1975 đã được Lại Nguyên Ân chỉnh sửa/bổ sung và đưa lên mạng với tiêu đề "Mấy suy nghĩ về thể trường ca". Tức là đã đổi "thể loại" sang "thể".

1. Mở đầu, Lại Nguyên Ân cho ta một cái nhìn tổng quan về trường ca Việt Nam đến lúc đó, như sau:
"Trong thơ những năm gần đây có sự xuất hiện ngày càng nhiều những sáng tác thơ dài, thường được gọi là trường ca.
Ở miền Bắc, từ các nhà thơ lớp trước đến các nhà thơ thuộc lớp trẻ lần lượt hầu như đều tự "thử sức" qua loại hình thơ dài. Tố Hữu, sau Ba mươi năm đời ta có Đảng (1960) đã liên tiếp có Chuyện em (1968), Theo chân Bác (1970), Nước non ngàn dặm (1973). Huy Cận, sau Người thợ ảnh (1963) lại có Người bác sĩ (1968), Cô gái Mèo (1973), Cướp biển đến ngày chết đuối (1973). Lưu Trọng Lư, bên cạnh các vở kịch thơ còn có Những dấu chân (1964) và Trăng xoan (1969). Chế Lan Viên mở rộng khuôn khổ loại thơ chính luận và một số bài đã thành thơ dài, rõ nhất là hợp khúc Trận tuyến này cao hơn cả màu da (1967), Cách mạng, chương đầu (1970) và chùm Những bài thơ đánh giặc (1972). Tế  Hanh có Câu chuyện quê hương (1973). Nhà thơ Huy Thông sở trường về thể trường ca từ thời "thơ mới" đã có lúc trở lại với thơ bằng trường ca Cái Én (1967) v.v…
Nhiều  cây bút lớp trẻ bước vào thơ đã sớm thể nghiệm hình thức trường ca: Thái Giang với Lửa sáng rừng (1959), Trần Đăng Khoa với Khúc hát người anh hùng (1974), Tạ Vũ vớiVùng sen Hàm Rồng (1975) v.v…".

2. Về trường ca Đi đánh thần Hạn của Trần Đăng Khoa, ở thời điểm năm 1975, Lại Nguyên Ân viết:
"Vè dân gian, vốn cũng là một loại trường ca, có khả năng phản ánh thời sự, nhưng chưa được chú ý khai thác. Có thể coi Đi đánh thần Hạn của Trần Đăng Khoa như một gợi ý về hướng này. Màu sắc dí dỏm tinh nghịch, lạc quan đã tạo nên cảm xúc hài hước thi vị, hồn nhiên, được khai thác thích hợp với một cốt truyện giàu tính chất đồng thoại.".

3. Như vậy, ở một hướng nhìn, Lại Nguyên Ân tạm xem Đi đánh thần Hạn của Trần Đăng Khoa có dáng dấp của vè. Hay trường ca theo phong cách vè dân gian.

4. Tôi hơi ngạc nhiên là gần đây bác Nguyễn Thị Huế, trong bài trả lời Trần Đăng Khoa, gọi Đi đánh thần Hạn là sử thi (sử thi - truyện thơ). Không thể là sử thi được. Từ kiến thức chuyên ngành hẹp, việc tự nhiên gọi là sử thi như vậy, theo tôi, là không chắc chắn về mặt khoa học.

---

Những entry liên quan đã đi trên blog này:
- Trường ca, hay vè dân gian, của Trần Đăng Khoa qua nhận định của Lại Nguyên Ân (1975)
- Chủ biên Chu Xuân Diên vừa lên tiếng, nhưng chưa hết thắc mắc, chẳng hạn "1992" ?
- Nhóm soạn giả Chu Xuân Diên (cuốn Văn học Dân gian Bạc Liêu) cần lên tiếng 
- VOV là Trần Đăng Khoa, hay Trần Đăng Khoa hóa thành VOV, như thần Hạn rồi ?
- Trần Đăng Khoa không thông cảm với cách giải thích, vì là từ điển
- Lời thưa lại của Nguyễn Thị Huế
- Lên tiếng của Trần Đăng Khoa và dư luận
- Xem nhanh cuốn sách mà Trần Đăng Khoa vừa lên tiếng
- Trần Đăng Khoa lên tiếng