Truyện Kiều của Nguyễn Du có câu: "Một cây cù mộc, một sân quế hòe". Câu ấy, theo cách hiểu truyền thống, thì là để tả cảnh gia đình sung túc đầm ấm của chàng Kim Trọng với Thúy Vân (em gái Thúy Kiều).
Đại khái, cù mộc được xem như nàng Thúy Vân (hoặc cả vợ chồng Kim Trọng - Thúy Vân), và quế hòe là nói về đàn con đông đúc với đủ nam đủ nữ của nàng.
Mà cũng là cảnh trong sân nhà rộng rãi của gia đình Kim Trọng - Thúy Vân: có một cây cù mộc với rất nhiều quế và hòe. Cái sân ấy, với cây cối như vậy thì hắn sẽ ấm áp về đông và mát mẻ về hè !
Dĩ nhiên, cả cây cả người đều là ước lệ. Tất cả đều là ước lệ.
Cù mộc thì có gốc từ tận Kinh Thi - quyển sách được xem là do Khổng Tử (551-479 TCN) san định từ hồi khoảng thế kỉ 5 trước công nguyên. Kinh Thi chỉ tính bản do Khổng Tử san định đã cách Nguyễn Du (1766 - 1820) khoảng 23 thế kỉ, và cách chúng ta tới tận khoảng 25 thế kỉ !
Thời đại của Kinh Thi cách thời đại của Khổng Tử cũng đã vài thế kỉ ! Với chính Khổng Tử, những bài thờ trong Kinh Thi đã là cổ điển. Bởi vậy, với chúng ta, Kinh Thi là cổ điển của cổ điển.
Bây giờ, hãy thử đọc lại bài Cù mộc trong Kinh Thi - một bài trong phần Quốc phong (chính xác là Chu Nam trong Quốc phong). Lời thơ vốn đã cách chúng tới 3-4 ngàn năm !
Tháng 3 năm 2023,
Giao Blog
---
Phần chữ Hán và diễn giải hiện đại
樛木
南有樛木，葛藟荒之。乐只君子，福履将之。
南有樛木，葛藟萦之。乐只君子，福履成之。
樛〔jiū〕木：枝向下弯曲的树。
葛藟〔lěi〕：葡萄科植物，茎可做绳，纤维可织葛布，果实可入药。
纍〔léi〕：攀缘，牵萦。
只：语气助词，无实义。
福履：犹福禄。
绥〔suí〕：使安和、安宁。
荒：蔓延，覆盖。
将：扶助，支持。
成：完成，成就。
【翻译】
南方有种枝茎下弯的树木，葛藟的藤蔓攀附其上。那祥和快乐的谦谦君子，福气爵禄会使他安宁自在。南方有种枝茎下弯的树木，葛藟的藤蔓遍覆其上。那祥和快乐的谦谦君子，福气爵禄会使他得到扶助。南方有种枝茎下弯的树木，葛藟的藤蔓萦绕其上。那祥和快乐的谦谦君子，福气爵禄会使他成就德行。
《诗经》中常常用到赋、比、兴三种表现手法，而“托物起兴”往往伴随着“因物为比”同时出现，因此又有了“比兴”的说法。《樛木》这首诗中，比兴的运用就十分明显。
全文只有三章，结构工整，每章都以葛藟萦缠攀附于樛木的意象起兴，而后以祥和安乐的君子获得福禄为兴体。每章只改动两字的“叠章”结构，形成逐层推进、回环往复的歌咏之势，从而使全诗赞颂的谦谦君子形象呼之欲出。此外，以葛藟萦附樛木“比”君子常得福禄相随，可谓构思精巧，形象生动。
《樛木》的主人公是一位“君子”，关于此“君子”也有各家不同的说法。《毛诗序》定此诗主旨为后妃和谐相处而无嫉妒之心，因此“君子”当指君王。而今人潘啸龙等认为此“君子”为新婚的新郎，此诗当是宾客众人对新郎的祝福之辞。另有学者认为此诗“讲了一位君子在没有嫉妒心之后的所作所为——看到别人有优点的时候，真心为别人高兴；看到别人有困难或不足的时候，无私地给予帮助”，即所谓“君子成人之美”。
本次注译舍去繁琐考据，回归到诗作的原始语境中，认为此诗旨在说明君子以其美德修养感召福禄相随。正是因为君子常常涵养学问德行，才能不断体会到其中的充实和快乐，才能有福禄到来使他安宁和顺，扶助他不断地自我修养和提升，并最终圆满成就他的才德智慧。相信这样的解读，对于我们今天的完善和修养个人也是极具借鉴和启发意义的。
https://shijing.5000yan.com/guofeng-zhounan/jiumu.html
Phần dịch sang tiếng Việt
Cưu mộc 1 樛木 1 • Cây sà 1
Thơ » Trung Quốc » Chu » Khổng Tử » Thi kinh (Kinh thi) » Quốc phong » Chu nam
Cưu mộc 1
Nam hữu cưu mộc,
Cát luỹ lôi chi.
Lạc chỉ quân tử!
Phúc lý tuy chi.
Dịch nghĩa
Núi nam có cây sà,
Dây sắn dây bìm kết leo lên.
Vui mừng thay bà Hậu phi!
Phúc lộc sẽ đưa đến để bà sống yên ổn.
https://www.thivien.net/Kh%E1%BB%95ng-T%E1%BB%AD/C%C6%B0u-m%E1%BB%99c-1/poem-IIOGalNxPo6P59m-2ijA6A
..
Cưu mộc 2 樛木 2 • Cây sà 2Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc hứng.
- hoang: che lấp.
- tương: phù trợ, giúp đỡ.
https://www.thivien.net/Kh%E1%BB%95ng-T%E1%BB%AD/C%C6%B0u-m%E1%BB%99c-2/poem-QOvGUl8Q_lvdxV6Qjf82qw
..
Cưu mộc 3 樛木 3 • Cây sà 3
Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc hứng.
- oanh: xoay quấn.
- thành: thành tựu.
https://www.thivien.net/Kh%E1%BB%95ng-T%E1%BB%AD/C%C6%B0u-m%E1%BB%99c-3/poem-xgUtI0x3DjkSILcMJqibiw
..
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.