Văn nghệ Thứ Bảy : "nước non Cao Bằng" xưa đang lồng trong "non nước Cao Bằng" nay

Những ngày cuối tuần, chúng tôi có du lãng vùng Cao Bình - kinh đô của của vương triều Mạc thời kì Cao Bằng (1593-1685). Về thời kì hơn 80 năm đó của nhà Mạc ở vùng biên viễn, thì trên Giao Blog có thể đọc nhanh ở đây (năm 2015) hay ở đây (năm 2017).

Quãng đường từ Hà Nội lên Cao Bằng lần này, chúng tôi đi một mạch từ sáng sớm, đi qua Thái Nguyên - Bắc Cạn mà lên thẳng mỏ thiếc Tĩnh Túc. Rút gọn thành Hà Nội - Tĩnh Túc (thị trấn Tĩnh Túc, huyện Nguyên Bình, Cao Bằng). Tức là không đi theo lối quen đi là phải qua thành phố Cao Bằng trước, rồi sau đó mới đi các tuyến địa phương huyện.

Trên xe, tôi theo thói quen, đọc lời ca dao cổ:

"Con cò lặn lội bờ sông,

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non,

Nàng về nuôi cái cùng con,

Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng".

Người ta chú ý đến chữ "nước non Cao Bằng". Đặc biệt là động từ "trẩy/trảy". Tôi thì giải thích rằng "nước non Cao Bằng" ấy, trong một nghĩa, chính là "đất nước Cao Bằng", tức "vương quốc Cao Bằng". Dẫn giải thêm, thì là "vương quốc Cao Bằng của nhà Mạc trong gần một thế kỉ 1593 - 1685".

Qua các bài viết học thuật trong các năm qua, tôi đã xác định rằng, "vương quốc Cao Bằng" hay "vương quốc Nam Việt" có kinh đô là "Cao Bình". Nói một cách khác, "kinh đô Cao Bình" là thủ phủ của "vương quốc Nam Việt" hay "vương quốc Cao Bằng". Cao Bằng và Cao Bình, không phải là một đâu, mà là, một vương quốc và một kinh đô của vương quốc đó.

Trên Giao Blog, từ nhiều năm trước, đã luận bàn về "trẩy/trảy nước non Cao Bằng" ở đây - năm 2014.

1. Buổi tối, chúng tôi trở lại thành phố Cao Bằng. Dĩ nhiên là phải đi từ Tĩnh Túc (huyện Nguyên Bình) ra thành phố Cao Bằng rồi. Thành phố bây giờ, chính là thị xã ngày xưa, có thể xem ảnh cũ vào thập niên 1990 của thị xã Cao Bằng ở đây.

Sau mấy năm lên thành phố, thì thành phố Cao Bằng đã hình thành Phố đi bộ vào những ngày cuối tuần. Gọi là Phố đi bộ Kim Đồng. Phố đi bộ được mở ra trên đường Kim Đồng (tên của anh Nông Văn Dền người Cao Bằng). Con đường đẹp nhất của thành phố, chạy song song với dòng sông Bằng Giang.

Đại khái là hình ảnh phố đi bộ Kim Đồng ở tuần đầu của tháng 10 năm 2020 là như sau:

2. Trên phố đi bộ ấy, chúng tôi ghé chơi các ki-ốt bán các mặt hàng truyền thống của tỉnh Cao Bằng. Thì này, gặp luôn cửa hàng bán dao Phúc Sen (của HTX dao Phúc Sen - cái HTX này, tôi đã nhắc đến ở đây - hồi năm 2017).

Trong cửa hàng có bán dao Phúc Sen ấy, còn có nhiều mặt hàng khác nữa, và trên tường thì có chữ "nước non Cao Bằng", đại khái như sau:

3. Rồi đi một đoạn trên phố đi bộ, thì chúng tôi phát hiện ra "non nước Cao Bằng". Không phải là "nước non Cao Bằng" mà là "non nước Cao Bằng" nhé.

Đại khái là như sau:

Một nhóm nhảy, có cả người trẻ tuổi và nhiều trung niên. Trưởng nhóm là một thanh niên đến từ Ấn Độ - chàng này da ngăm đen, lưng cao và nhảy rất điêu luyện. Anh tự giới thiệu là đến Việt Nam được vài năm, rồi đã tới Cao Bằng được khoảng 4 tháng.

4. Chuyển từ "nước non Cao Bằng" sang "non nước Cao Bằng, không chỉ là câu chuyện chữ nghĩa đơn giản, mà là cả một quá trình dài. Bây giờ, tâm điểm chính là phát triển du lịch địa phương.

Chúng tôi rời phố đi bộ mà vào bên trong, đi dạo dọc theo bờ sông Bằng Giang. Buổi tối cuối tuần rất đông nam nữ thanh thiếu niên tụ tập về đây. Họ tụ vào các quán trà chanh, cà-phê,... dọc theo bờ sông. Rất đông và rất huyên náo.

Xem lại tư liệu của năm 2013 và 2014, trên Giao Blog, ở đây:

Tôi ngẩn ngơ đi về phía cầu Bằng Giang, một con cầu nhân duyên, và nhẩm nghĩ về "nước non Cao Bằng" thời hoàng đế Mạc Kính Cung có niên hiệu Càn Thống.

Tháng 10 năm 2020, tại Cao Bằng,

Giao Blog