Một thay đổi rất lớn trong nhận thức của bác Bách Việt trùng cửu về Tam Phủ - Tứ Phủ là bắt đầu từ bài về đền Tam Phủ ở Bắc Ninh (đã đưa về đây, đầu tháng 3 năm 2018).
Bài ở dưới (vừa đưa lên mạng) cũng tiếp tục cho thấy sự thay đổi ấy.
Từ đây trở xuống là của BVTC (cả văn, cả ảnh).
---
Trong tín ngưỡng Tứ phủ vai trò của Thánh mẫu Liễu Hạnh được đề rất cao, được coi là “giáo chủ” của của tín ngưỡng này với vị trí Đệ nhất Thiên tiên thay thế cho cả Thượng thiên thánh mẫu. Lý do nào dẫn tới sự tôn sùng đặc biệt đối với Mẫu Liễu như vậy? Cho dù bà là một nhân vật xuất hiện khá muộn trong lịch sử và nếu xét về công nghiệp hộ quốc an dân thì bà Liễu Hạnh không có thành tích gì to lớn.
Nếu nói Liễu Hạnh là người đã khởi xướng Đạo Mẫu ở Việt Nam thì chắc ai cũng đồng tình. Tuy nhiên như vậy thì ra trước khi Mẫu Liễu xuất hiện ở Việt Nam chưa có đạo Mẫu? Chi tiết này ít người chú ý nhưng lại là điểm then chốt để nhìn nhận công nghiệp của thánh mẫu Liễu Hạnh.
Nếu nói Liễu Hạnh là người đã khởi xướng Đạo Mẫu ở Việt Nam thì chắc ai cũng đồng tình. Tuy nhiên như vậy thì ra trước khi Mẫu Liễu xuất hiện ở Việt Nam chưa có đạo Mẫu? Chi tiết này ít người chú ý nhưng lại là điểm then chốt để nhìn nhận công nghiệp của thánh mẫu Liễu Hạnh.
Thủy đình ở phủ Vân Cát tại Vụ Bản, Nam Định
Mẫu Liễu được tôn là một trong bốn vị thần bất tử, thay chỗ cho cả Từ Đạo Hạnh hay Nguyễn Minh Không. Tuy vậy, 3 lần giáng sinh của bà thực ra không có gì đáng kể về công tích. Lần thứ nhất bà giáng sinh ở Vi Nhuế (Vụ Bản, Nam Định) trong một gia đình giàu có họ Phạm. Trong lần giáng sinh đầu này bà là người rất có hiếu với cha mẹ, không lấy chồng, giúp đỡ nhân dân xây đường, đắp cầu, dựng chùa. Bà có tiếng tăm tốt (hiếu, trinh, từ) nên khi mất được người dân tôn làm phúc thần.
Lần giáng sinh thứ hai của Liễu Hạnh ở Vân Cát (Vụ Bản, Nam Định) vào nhà họ Lê, kết duyên với chồng họ Trần, sinh 2 con rồi hóa sớm năm 20 tuổi. Lần thứ ba bà giáng sinh ở Thanh Hóa, lấy chồng là kiếp sau của ông Trần Đào là Mai Thanh Lâm, sinh được 1 con trai, rồi cũng hóa sớm.
Lần giáng sinh thứ hai của Liễu Hạnh ở Vân Cát (Vụ Bản, Nam Định) vào nhà họ Lê, kết duyên với chồng họ Trần, sinh 2 con rồi hóa sớm năm 20 tuổi. Lần thứ ba bà giáng sinh ở Thanh Hóa, lấy chồng là kiếp sau của ông Trần Đào là Mai Thanh Lâm, sinh được 1 con trai, rồi cũng hóa sớm.
Nghi môn Nguyệt Du cung (Phủ Bóng) ở Phủ Giầy.
Sự kỳ lạ của câu chuyện Liễu Hạnh công chúa thực sự nằm ở các diễn biến sau đó. Ghi chép của tác giả Nguyễn Văn Huyên về hành tích của Mẫu Liễu trong cuốn Sự thờ cúng các thần tiên ở Việt Nam:
… Khi mãn hạn đi đầy, nàng chết. Nhưng thay vì trở về thiên đình nàng ở lại trên trái đất, khi thì dưới dạng một người đàn bà đi đường hoặc bán hàng, khi thì là một cô hàng nước để khiêu khích tình dục của người trần.Tất cả những ai làm trái ý nằng đều bị nàng làm cho chết. Hơn nữa, để thỏa cơn giận, nàng còn giết hạ cả súc vật, gây nên sự kinh hoàng trong nhân dân vùng Sơn Nam. Để nàng nguôi giận tại nhiều làng người ta phải lập đền thờ nàng.Sau đó nàng đến tỉnh Thanh Hóa. Nàng đến bất cứ đâu thì ở đó súc vật chết hàng loạt và các vị thần thành hoàng đều lánh xa, để tránh nàng.Tới vùng Sùng Sơn, thấy phong cảnh ngoạn mục, nàng quyết định ở lại đấy. Ngay đêm hôm đó, nàng báo mộng cho các vị chức sắc trong làng, ra lệnh cho họ phải xây cất ngay những ngôi đền để thờ nàng, nếu không thì chết chóc sẽ tàn phá cả vùng.Từ khi đó, trong năm ngày liền, dân làng chết hàng loạt. Vì vậy người ta quyết định theo lời chỉ dẫn trong mộng, xây cất những ngôi đền tại Sùng Sơn để thờ nàng.Mô tả của tác giả Nguyễn Văn Huyên hơi có ác ý khi nhìn nhận những hành động của Mẫu Liễu. Cách kể khác nhẹ nhàng hơn của các tín đồ đạo Mẫu về hành trạng này:
Nhiều làng trên đất nước cũng lập phủ thờ Mẫu. Chúa đi du ngoạn các danh lam thắng cảnh cùng hai vị công chúa. Thấy phong cảnh vùng Sòng Sơn non xanh nước biếc, Chúa dừng lại hiển thánh nhiều lần tỏ sự uy linh. Đêm đêm Tiên Chúa vùng hai vị Tiên nữ nằm mắc võng giữa rừng cây, ban ngày hiện thành bà già bán quán, thiếu nữ ca hát trên đường, kẻ nào qua đường mà chứ trêu ghẹo thì chắc chắn gặp tai ương. Chiều tà sẩm tối thì kéo quân binh rầm rập đi tuần khắp nơi, dân làng nghe tiếng phải đi ngủ sớm, những tên hoà lý sâu mọt trong làng thường bị xử phạt, thậm chí cho người đột nhập vào làng bắt trói lý trưởng nhốt xuống giếng sâu, hoặc bắt các kỳ mục trong làng treo lên cây cho nhịn đói.Gạt bỏ đi những quan niệm nhìn nhận về Mẫu Liễu từ các khía cạnh khác nhau, những ghi chép trên cho thấy Mẫu Liễu đã hành động rất tích cực không phải chỉ vì tính ngang tàng, phá phách. Mục đích chính của những hành động này được nói rất rõ khi hiển mộng: “Ra lệnh cho họ phải xây cất ngay những ngôi đền để thờ nàng”. Đây mới là động cơ chính cho sự tung hoành của Chúa Liễu. Mục tiêu chính mà bà yêu cầu là phải đưa các nữ thần vào trong thần điện phụng dưỡng thờ cúng. Đòi hỏi sự chia sẻ “thần quyền” cho phái nữ này sẽ dễ dàng hiểu được nếu biết bối cảnh về tín ngưỡng Tam phủ lúc đó.
… Khi mãn hạn đi đầy, nàng chết. Nhưng thay vì trở về thiên đình nàng ở lại trên trái đất, khi thì dưới dạng một người đàn bà đi đường hoặc bán hàng, khi thì là một cô hàng nước để khiêu khích tình dục của người trần.Tất cả những ai làm trái ý nằng đều bị nàng làm cho chết. Hơn nữa, để thỏa cơn giận, nàng còn giết hạ cả súc vật, gây nên sự kinh hoàng trong nhân dân vùng Sơn Nam. Để nàng nguôi giận tại nhiều làng người ta phải lập đền thờ nàng.Sau đó nàng đến tỉnh Thanh Hóa. Nàng đến bất cứ đâu thì ở đó súc vật chết hàng loạt và các vị thần thành hoàng đều lánh xa, để tránh nàng.Tới vùng Sùng Sơn, thấy phong cảnh ngoạn mục, nàng quyết định ở lại đấy. Ngay đêm hôm đó, nàng báo mộng cho các vị chức sắc trong làng, ra lệnh cho họ phải xây cất ngay những ngôi đền để thờ nàng, nếu không thì chết chóc sẽ tàn phá cả vùng.Từ khi đó, trong năm ngày liền, dân làng chết hàng loạt. Vì vậy người ta quyết định theo lời chỉ dẫn trong mộng, xây cất những ngôi đền tại Sùng Sơn để thờ nàng.Mô tả của tác giả Nguyễn Văn Huyên hơi có ác ý khi nhìn nhận những hành động của Mẫu Liễu. Cách kể khác nhẹ nhàng hơn của các tín đồ đạo Mẫu về hành trạng này:
Nhiều làng trên đất nước cũng lập phủ thờ Mẫu. Chúa đi du ngoạn các danh lam thắng cảnh cùng hai vị công chúa. Thấy phong cảnh vùng Sòng Sơn non xanh nước biếc, Chúa dừng lại hiển thánh nhiều lần tỏ sự uy linh. Đêm đêm Tiên Chúa vùng hai vị Tiên nữ nằm mắc võng giữa rừng cây, ban ngày hiện thành bà già bán quán, thiếu nữ ca hát trên đường, kẻ nào qua đường mà chứ trêu ghẹo thì chắc chắn gặp tai ương. Chiều tà sẩm tối thì kéo quân binh rầm rập đi tuần khắp nơi, dân làng nghe tiếng phải đi ngủ sớm, những tên hoà lý sâu mọt trong làng thường bị xử phạt, thậm chí cho người đột nhập vào làng bắt trói lý trưởng nhốt xuống giếng sâu, hoặc bắt các kỳ mục trong làng treo lên cây cho nhịn đói.Gạt bỏ đi những quan niệm nhìn nhận về Mẫu Liễu từ các khía cạnh khác nhau, những ghi chép trên cho thấy Mẫu Liễu đã hành động rất tích cực không phải chỉ vì tính ngang tàng, phá phách. Mục đích chính của những hành động này được nói rất rõ khi hiển mộng: “Ra lệnh cho họ phải xây cất ngay những ngôi đền để thờ nàng”. Đây mới là động cơ chính cho sự tung hoành của Chúa Liễu. Mục tiêu chính mà bà yêu cầu là phải đưa các nữ thần vào trong thần điện phụng dưỡng thờ cúng. Đòi hỏi sự chia sẻ “thần quyền” cho phái nữ này sẽ dễ dàng hiểu được nếu biết bối cảnh về tín ngưỡng Tam phủ lúc đó.
Các di tích đền Tam phủ còn lại tới nay cho thấy trước khi Thánh mẫu Liễu Hạnh xuất hiện, tín ngưỡng Tam phủ gồm Thiên phủ, Địa phủ và Thủy phủ với 3 vị thần chủ là: Ngọc Hoàng thượng đế, Diêm La thiên tử và Long Vương Bát Hải. Ở thời gian này các phủ chưa hề có mặt các nữ thần với vai trò thần chủ như trong hệ thống Tứ phủ hiện nay. Việc đưa các nữ thần vào Tứ phủ thành các Mẫu, sánh ngang cùng với với các vị vua cha chính là công lao của mẫu Liễu Hạnh.
Chúa Liễu đã phải giáng sinh 3 lần, rồi khổ công đi Bắc (Lạng Sơn biên giới phía Bắc) vào Nam (tới Đèo Ngang, tức là biên giới phía Nam của nước ta thời đó) để “vận động hành lang” nhằm nâng cao vai trò của thần nữ trong Việt điện. Cuối cùng Chúa cũng phải ra mặt, yêu cầu gắt gao ở Sòng Sơn, dẫn đến cuộc đại chiến với các nam thần của Nội Đạo Tràng.
Đi sâu vào lai lịch của ba vị quan thánh đã đối đầu với Chúa Liễu trong trận chiến Sòng Sơn ta sẽ hiểu hơn, đây thực chất là cuộc đấu tranh của các tín đồ Tam phủ thờ nam thần chống lại đòi hỏi vị trí cho các nữ thần trong các phủ. Ba vị quan thánh là các con đầu của Thượng sư họ Trần có tên Nhật Quang, Nguyệt Quang và Ngọc Quang. Đây là khái niệm về Tam tài gồm Thiên (Nhật – Dương), Địa (Nguyệt – Âm) và Nhân (Ngọc). Sau này 3 vị quan thánh cũng được phân chia cai quản Tam phủ gồm Thiên đình, Trái đất và Người trần.
Nói cách khác, ba vị quan thánh là đại diện cho tín ngưỡng Tam phủ thờ nam thần khi đó. Chữ “Nội đạo” liệu có phải hiểu nghĩa là đạo Cha, đạo thờ nam thần, đối lập với “đạo Mẫu” do Chúa Liễu khởi xướng (“Ngoại đạo”, đạo bên ngoại)?
Chúa Liễu đã phải giáng sinh 3 lần, rồi khổ công đi Bắc (Lạng Sơn biên giới phía Bắc) vào Nam (tới Đèo Ngang, tức là biên giới phía Nam của nước ta thời đó) để “vận động hành lang” nhằm nâng cao vai trò của thần nữ trong Việt điện. Cuối cùng Chúa cũng phải ra mặt, yêu cầu gắt gao ở Sòng Sơn, dẫn đến cuộc đại chiến với các nam thần của Nội Đạo Tràng.
Đi sâu vào lai lịch của ba vị quan thánh đã đối đầu với Chúa Liễu trong trận chiến Sòng Sơn ta sẽ hiểu hơn, đây thực chất là cuộc đấu tranh của các tín đồ Tam phủ thờ nam thần chống lại đòi hỏi vị trí cho các nữ thần trong các phủ. Ba vị quan thánh là các con đầu của Thượng sư họ Trần có tên Nhật Quang, Nguyệt Quang và Ngọc Quang. Đây là khái niệm về Tam tài gồm Thiên (Nhật – Dương), Địa (Nguyệt – Âm) và Nhân (Ngọc). Sau này 3 vị quan thánh cũng được phân chia cai quản Tam phủ gồm Thiên đình, Trái đất và Người trần.
Nói cách khác, ba vị quan thánh là đại diện cho tín ngưỡng Tam phủ thờ nam thần khi đó. Chữ “Nội đạo” liệu có phải hiểu nghĩa là đạo Cha, đạo thờ nam thần, đối lập với “đạo Mẫu” do Chúa Liễu khởi xướng (“Ngoại đạo”, đạo bên ngoại)?
Phủ Mẫu ở Lạng Sơn.
Chúa Liễu đã phải so tài “văn’ với Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan, rồi đấu “võ” với các đạo sĩ của Tam phủ. Kết cục được kể là Ba vị quan thánh đã bắt được Chúa Liễu, buộc bà quy y Phật. Nhưng thực ra thắng lợi đã thuộc về Chúa Liễu vì bà được sắc phong là Chế Thắng Hòa Diệu đại vương và được phụng thờ khắp nơi. Tức là mục đích về nâng cao “thần quyền” cho nữ giới đã đạt được. Từ đó cũng xuất hiện Đạo Mẫu Tứ phủ, thay chỗ cho Nội đạo Tam phủ, khi mà mỗi phủ đều có 1 vị Vua cha và 1 Thánh mẫu song hành làm thần chủ. Cùng với việc Mẫu Liễu được tôn vào ngôi Thiên chủ, hai vị mẫu khác là Mẫu Thượng ngàn và Mẫu Thoải cũng được lập thành Tam vị thánh mẫu, thờ phụng trên cả nước.
Câu đối về Mẫu Liễu ở Phủ Giầy:
廾一在人間身是姮娥心是佛
重三皈帝命家稱慈母國稱王
Củng nhất tại nhân gian, thân thị Hằng Nga tâm thị PhậtTrùng tam quy đế mệnh, gia xưng từ mẫu quốc xưng vương.
Dịch:
Hai mốt ở nhân gian, thân ấy Hằng Nga tâm ấy PhậtBa lần theo mệnh đế, nhà xưng từ mẫu nước xưng vương.
Câu đối về Mẫu Liễu ở Phủ Giầy:
廾一在人間身是姮娥心是佛
重三皈帝命家稱慈母國稱王
Củng nhất tại nhân gian, thân thị Hằng Nga tâm thị PhậtTrùng tam quy đế mệnh, gia xưng từ mẫu quốc xưng vương.
Dịch:
Hai mốt ở nhân gian, thân ấy Hằng Nga tâm ấy PhậtBa lần theo mệnh đế, nhà xưng từ mẫu nước xưng vương.
Khám thờ Mẫu Liễu ở đền Sòng, Thanh Hóa.
Với nhìn nhận công đức của Thánh mẫu Liễu Hạnh như trên thì nay Đạo Mẫu Tứ phủ đã có thể được gọi là Đạo vì nó có đầy đủ các yếu tố “Tam bảo”:
- Giáo chủ: Thánh mẫu Liễu Hạnh.
- Giáo lý: Tôn thờ nữ thần.
- Tăng lữ: số người theo tín ngưỡng này hiện rất nhiều là các thanh đồng của các di tích, điện thờ Mẫu trong cả nước.
http://asakicorp.com/bachviet18/?p=2968
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.