Điện Hòn Chén ở Huế - ảnh và chú thích ảnh của nhà Huế học Nguyễn Tấn Anh Phong

Điện Hòn Chén, tức Điện Huệ Nam, một địa chỉ thờ Mẫu danh tiếng ở đất kinh kì Huế xưa.

Có nhiều nghiên cứu hiện đại về phương diện tín ngưỡng của Điện Hòn Chén, mà có thể kể đến là Đào Thái Hanh, Trần Văn Toàn, Tamura Katsumi, Onishi Kazuhiko, Nguyễn Hữu Thông,... Các cập nhật trên Giao Blog, có thể xem ở đây hay ở đây.

Bây giờ mở một entry này để sưu tầm các loạt ảnh (đang bổ sung dần) kèm theo chú thích của nhà Huế học Nguyễn Tấn Anh Phong.

Loạt ảnh được tác giả đưa lên từ ngày 13/10/2025.

Từ đây trở xuống là chép nguyên từ Fb của NTAP. Giao Blog sẽ cập nhật dần theo bản cập nhật của tác giả trên Fb.

Tháng 10 năm 2025,

Giao Blog

---

Ngày 13 và 14/10/2025

Fb NTAP

Khám thờ ở giữa, bên trong có thờ pho tượng là Thánh Mẫu Thiên Y A Na, trước khám có hai tượng là các cô chầu Mẫu.

Khu vực hậu điện Huệ Nam có 2 tầng, trong đó phần thượng điện có 3 án thờ, án ở giữa thờ Mẫu Thiên Y A Na, trong khám lớn có tượng. Trước khám, mỗi bên một tượng là các cô chầu Mẫu.

Phía ngoài thờ 3 bài vị của Vân Hương, Thánh Mẫu. Án thờ bên tả thờ Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thủy Cung, phía ngoài có thờ 3 tượng thánh, bên hữu thờ Thất Thánh trong đó có Lục Phủ Tôn Ông và vua Ðồng Khánh.

Trên các án thờ đều có các tự khí bằng đồng, nhiều hiện vật lạ mắt làm tôn thêm vẻ linh thiêng của đạo này.

Bước qua cửa chính của ngôi điện là khu vực tiền điện, nơi treo bức hoành phi sơn thếp đề "Minh Kính Trung Ðài Ðệ Nhị Cung". Tiền điện và chánh điện nối với nhau bằng trần thừa lưu làm theo dạng vỏ cua như các ngôi điện khác, khác ở điểm là ván được lát dày sơn vàng, tạo nên một trần thừa lưu phẳng.

Ðiện Hòn Chén bao gồm một công trình chính là Minh Kính Ðài (Huệ Nam Ðiện) và sáu công trình phụ. Ngoài ra, còn có thêm một số công trình phụ khác, tôi sẽ lần lượt đi vào chi tiết từng công trình ở nhưungx bài viết sau.

- Minh Kính Ðài là một ngôi nhà kép "trùng lương trùng thiềm" 3 gian không có chái, diện tích 408m2, hệ thống tường bao che bằng gạch dày 70cm, bộ khung bằng gỗ cao 7.1m.

Ðiện Hòn Chén tọa lạc trên bờ sông Hương, thuộc địa phận làng Hải Cát, xã Hương Thọ, thành phố Huế. Ngôi điện nằm sát bờ sông, bên phía tả ngạn, cách trung tâm Thành phố Huế 8km đường bộ và 12km đường thủy. Ðó vừa là một di tích tôn giáo vừa là một thắng cảnh của đất thần kinh xưa. Ðiện Hòn Chén nằm ở tọa độ 1070 33' 49" vĩ Bắc và 160 25'24" kinh Ðông.

Ðiện Hòn Chén nằm sát bờ sông Hương, bên phía tả ngạn. Có thể đi đến đó bằng đường bộ lẫn đường thủy.

- Ðường thủy: Từ trung tâm thành phố, dùng tàu thuyền đi ngược dòng Hương Giang, ngang qua Kim Long, Thiên Mụ, Văn Thánh, tiếp tục đi đến đầu làng Hải Cát, ghé vào bờ tả ngạn là cập bến điện Hòn Chén.

- Ðường bộ: Từ đầu cầu Tràng Tiền, ô tô đi ngược đường Lê Lợi, rẽ trái qua đường Ðiện Biên Phủ, lên đàn Nam Giao, rẽ phía cầu Lim, rẽ phải qua lăng Thiệu Trị, đi thẳng xuống bến Than ở hữu ngạn sông Hương, xuống đò ngang để qua điện Hòn Chén nằm bên kia bờ.

Hai đường bộ khác đã được mở ra ở ven bờ tả ngạn sông Hương để ô tô có thể đi từ trung tâm thành phố đến điện Hòn Chén không cần phải đi đò sang, thuận tiện cho việc hành hương, tham quan bằng đường bộ.

Ngày 26/9/1998, một quyết định của Bộ trưởng Bộ Văn hoá Thông tin được ký thay bởi Thứ trưởng Lưu Trần Tiêu về việc:

Công nhận "DI TÍCH KIẾN TRÚC NGHỆ THUẬT ĐIỆN HÒN CHÉN" tại xã Hương Thọ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế (bổ sung quyết định số 54-VH/TT-QĐ ngày 29-4-1979).

https://www.facebook.com/media/set?vanity=nguyen.t.a.phong.2025&set=a.842123901794417

---

CẬP NHẬT

1. Ngày 15/10/2025

Từ năm 1883 đến 1885, một giai đoạn éo le của lịch sử nhà Nguyễn, vua Ðồng Khánh chờ mãi mà vẫn chưa được lên nối ngôi cha nuôi là vua Tự Ðức, ông nhờ mẹ là bà Kiên Thái Vương lên Ngọc Trản cầu đảo và hỏi Thánh Mẫu xem mình có làm vua được không.

Giai thoại kể rằng Mẫu hiển linh cho biết là ông sẽ toại nguyện. Với sự biết ơn ông đã tự nhận mình là đồ đệ thứ bảy của Mẫu. Năm 1886, ngay sau khi lên ngôi, vua Ðồng Khánh đã cho xây lại ngôi đền một cách khang trang, làm thêm nhiều đồ tự khí để thờ, và đổi tên ngôi đền thành điện Huệ Nam để bày tỏ sự biết ơn của mình. Ðồng thời, vua Ðồng Khánh đã công khai hóa sự thờ Thánh Mẫu và ra lệnh mỗi năm có hai lần tế lễ vào mùa xuân và mùa thu với sự tham dự của viên Khâm mạng đại thần của triều đình và buổi lễ được tổ chức để tôn vinh Thánh Mẫu.

Sau khi ông băng hà, ngự chân của ông cũng được phụng thờ ở gian giữa, tầng 2 của ngôi điện (cùng gian thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na).

Bức ảnh đã xuống cấp nhưng thật may mắn tôi đã số hoá lưu trữ khi vẫn còn nguyên vẹn

https://www.facebook.com/photo?fbid=843899148283559&set=a.842123901794417

Theo truyền thuyết địa phương, Thánh Mẫu Thiên Y A Na giáng xuống nơi nào, nơi đó sẽ lập đền thờ và giúp dân địa phương canh tác nghề nông. Núi Ngọc Trản thuộc làng Hải Cát là một trong những nơi mà người đàn bà thần tiên ấy đã xuất hiện để giúp đời.

Dân làng dựng lên một ngôi đền tại hòn núi này để thờ bà. Nhưng, ngôi đền đã có từ bao giờ thì không ai biết rõ. Theo một tờ thần sắc do vua Minh Mạng ban cho đền Ngọc Trản đề ngày 8-5-1834 thì đền đã có dưới thời Gia Long (1802 - 1819). Chắc hẳn kiến trúc của đền lúc bấy giờ còn rất đơn giản.
https://www.facebook.com/photo?fbid=843893448284129&set=a.842123901794417

Tổng thể diện tích quy hoạch của điện Hòn Chén không rộng lắm, chỉ độ dưới 10 công trình kiến trúc xinh xắn nằm ở lưng chừng sườn của ngọn núi, ẩn mình dưới bóng rừng cổ thụ sum suê.

Các hệ thống bậc cấp chạy từ đền cao xuống tận bến nước trong xanh. Mặt sông phẳng lặng như gương, được dùng cho toàn cảnh thiên nhiên và kiến trúc nghiêng mình soi bóng.

Du thuyền cập bến, đứng nhìn lên, du khách dễ tưởng mình đang lạc vào miền đất thần tiên.

https://www.facebook.com/photo/?fbid=843480878325386&set=a.842123901794417

...