"Lăng Mẫu Liễu Hạnh" đầu năm 2025 - bài 3 (bình phong và câu đối phía sau bình phong)

Tòa lăng đá, tức Lăng Mẫu Liễu Hạnh bằng đá Thanh Hóa (đá xanh, đá hồng), được hoàn thành năm 1938, có 4 cửa/cổng mở ra 4 hướng. Mỗi cổng có một bình phong theo phong cách thời Nguyễn.

Đây là ảnh toàn cảnh lăng đá được chúng tôi chụp đầu năm 2024.

Toàn cảnh lăng Mẫu vào dịp Hội Phủ Giầy năm 2024 (tháng Ba năm Giáp Thìn)

Ảnh chụp bằng flycam, vào thời điểm Hội Phủ Giầy tháng Ba năm Giáp Thìn 2024. "Hội Phủ Giầy" là cách viết cách gọi quen dùng trước năm 1975.

Sở dĩ nhắc đến năm 1975, vì có thể xem năm 1975 là một cột mốc quan trọng trong lịch sử mấy trăm năm của Phủ Giầy Nam Định. Năm đó, Bộ Văn hóa chính thức ra quyết định xếp hạng di tích đối với khu di tích (quần thể) Phủ Giầy.

Phủ Giầy Sài Gòn, do hậu duệ dòng họ Trần Lê từ xã Tiên Hương thời Nguyễn di cư vào Nam xây dựng cuối thập niên 1950 tại Sài Gòn, cũng lấy năm 1975 làm một cột mốc quan trọng. Người ra đi lập nghiệp ở Sài Gòn đã chứng kiến lăng đá hoàn thành năm 1938, rồi đất nước chia cắt mấy chục năm, đến sau tháng 4 năm 1975, mới được về lại quê cũ để thăm lại lăng Mẫu.

Người Nam Định đã di cư vào Sài Gòn và Nam Bộ vào dịp năm 1954 hay trước đó một thời gian, luôn nhớ đến "Hội Phủ Giầy" ở quê nhà vào mỗi dịp tháng Ba. Chúng ta hãy đọc tâm sự của họ trước và sau năm 1975 về Hội Phủ Giầy và Phủ Giầy (ngôi đền được gọi là "Phủ Giầy") cùng lăng Mẫu ở chính quán vào dịp khác.

Ảnh trước năm 1975 có kèm chú thích về đền Phủ Giầy Sài Gòn

1. Khoanh đánh dấu màu đỏ ở ảnh chụp năm 2024 nói trên có một bình phong và một câu đối ở phía sau (được khắc lên hàng cột ở ngay sau bức bình phong).

Bình phong ấy án ngữ ở cổng ăn thông vào sân nhà thủ lăng - một hậu duệ của dòng họ Trần Lê được họ và chính quyền cử ra trong coi lăng mộ. 

2. Xung quanh lăng Mẫu thì cảnh vật thay đổi nhiều. Lăng Mẫu với 5 vòng tường rào bảo vệ cũ (từ năm 1938) thì trơ gan cùng tuế nguyệt, hầu như không có thay đổi gì !

3. Đây là hình ảnh bức bình phong bằng đá án ngữ cổng ăn thông sang sân nhà thủ lăng.

Bức bình phong đá án ngữ ở cổng ăn thông sang sân nhà thủ lăng

Phong cách tạo tác thời Nguyễn hiện lên rõ mồn một (tạo dáng, hoa văn,...).

Đồ án trang trí trên trên bình phong đá án ngữ ở cửa thông sang sân nhà thủ lăng

Bức bình phong ấy lặng lẽ án ngữ ở đó gần 90 năm qua, trải qua bao binh hỏa của chiến tranh và phong hóa của thời gian.

4. Đằng sau bức bình phong là một đôi câu đối thú vị, cũng được tạo tác và hoàn thành năm 1938 cùng với bình phong nói riêng và toàn bộ lăng đá nói chung. 

Đôi câu đối (hai hàng chữ Hán ở sau bức bình phong) 

Hai hàng chữ Hán, tức hai vế câu đối đọc âm Hán Việt như sau:

Thiên Bản giáng sinh thần thượng đẳng,

Tiên Hương chung dục nữ trung anh.

Đôi câu đối ở phía sau bình phong

Có thể tạm dịch:

Thiên Bản (huyện) giáng sinh vị thần được phong thượng đẳng,

Tiên Hương (làng/xã) hun đúc nên bậc anh thư trong giới nữ.

Chúng ta thấy tên làng/xã quê hương Tiên Hương và tên huyện nhà Thiên Bản.

Huyện nhà nay là "Vụ Bản" (tên Thiên Bản đổi sang Vụ Bản thì thời Tự Đức).

Quê nhà "xã Tiên Hương" thời Nguyễn sau năm 1954 thành "thôn Tiên Hương" thuộc vào xã Kim Thái.

Xã Kim Thái được thành lập sau năm 1954 từ hợp nhất mấy làng/xã cũ của thời Nguyễn, mà trong đó có "xã Tiên Hương", "xã Vân Cát".

Tháng 1 năm 2025,

Giao Blog

---

CẬP NHẬT

---

BỔ SUNG

1.

Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Posted on 26/06/2021 by Admin

Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh hay còn được nhân dân gọi ngắn gọn là Lăng Mẫu nằm ở trên cánh đồng xóm 3 thôn Tiên Hương (xã Kim Thái – huyện Vụ Bản – tỉnh Nam Định) tương truyền đây là nơi chôn cất xác phàm của Mẫu. Cùng với Phủ Chính Tiên Hương và Phủ Vân Cát, lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh là điểm đến tâm linh quan trọng thứ 3 mà mỗi du khách khi hành hương về Phủ Dầy nhất thiết không thể bỏ qua.

Khu cổng dẫn vào lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Vị trí và cách di chuyển đến lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Khu Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh nằm ở phía nam Quần thể di tích lịch sử văn hóa Phủ Dầy, trên cánh đồng thuộc xóm 3 thôn Tiên Hương, chỉ cách Phủ Chính Tiên Hương chừng 1km ngay bên cạnh đường giao thông liên xã và Phủ Bóng Nguyệt Du Cung. Để tới nơi đây, du khách có thể di chuyển bằng nhiều phương tiên khác nhau vì đường đi rất thuận tiện và cách không xa trung tâm Hà Nội :

• Nếu đi bằng ô tô từ Hà Nội du khách chạy dọc theo Quốc lộ 1A cao tốc Pháp Vân – xuống nút giao Cao Bồ (Nam Định) rẽ trái đi vào đường QL 10 chừng 10km thì tới thị trấn Gôi, tại ngã 3 Gôi rẽ trái đi đường tỉnh lộ 56 chừng 3km rồi rẽ phải tại nút giao ngã 3 đền Cây Đa Bóng là thấy Lăng Mẫu ngay bên cạnh. Tổng thời gian chỉ mất chừng 1h30 phút
• Nếu đi bằng xe máy, du khách có thể theo dọc tuyến Quốc lộ 1A cũ  rồi tới cầu Rẽ, theo tuyến 1A cũ về TP Phủ Lý, rẽ trái tại nút giao QL1 A với Quốc lộ 21A, theo dọc QL21A hướng về TP Nam Định, qua chợ Lợn rẽ phải có biển chỉ dẫn đi Phủ Dầy, tới tỉnh lộ 56 rẽ phải chừng 10km tới Phủ Dầy, đi thẳng tiếp qua đền vọng Mẫu Đông Cuông rồi rẽ trái qua Phủ Bóng Nguyệt Du Cung là tới Lăng Mẫu, tổng thời gian áng chừng 2h30 phút.

Cách di chuyển tới khu lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Truyền thuyết về khu Cồn Cá Chép và lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Theo Nam Định Dư địa chí lược của Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Canh Thân (1880) Khiếu Năng Tĩnh thì tại Cồn Cá Chép thôn Tiên Hương có một ngôi mộ cổ, nơi đây quanh năm cây cối xanh tươi tương truyền là mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Dân trong làng mỗi khi có bệnh thường ra đây hái lá bẻ cành làm thuốc về sao vàng rồi sắc nước uống nên rất nhiều người đã khỏi bệnh. Thường thì khi đến hái lá phải thắp hương trên mộ, khấn vái cầu xin sẽ khỏi bệnh. Nếu tự tiện hái lá, lại đem lời nhạo báng tất bị ốm đau. Nhưng nếu đem lễ vật ra mộ sám mối thì bệnh tất lại bình thường. Lễ vật chủ yếu là hương hoa, cốt tâm thành là được.

Chuyện kể có một viên quan ra mộ nghịch ngợm, về nhà bị ốm lại, người nhà sửa lễ rất to rồi khấn vái qua loa vẻ kiêu căng ngạo mạn, do đó bệnh không khỏi, mà cả vợ y cũng bị sốt cao, sau viên quan đó phải thân hành ra mộ làm lễ xám mối bệnh tình mới lui”

Thời vua Minh Mệnh (1820­ – 1840) quan tri huyện Vụ Bản cho người xây gạch quanh ngôi mộ cổ nhưng chỉ xây một bề nhỏ cho mọi người đến đặt lễ. Đó là lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh nằm trên cồn Cá Chép ở xứ Cây Đa thôn Tiên Hương.

Hình ảnh Cụ Bà Nguyễn Thị Đào hiệu Tâm Linh(1892-1982), cụ là người đã cùng chồng đứng lên hưng công việc tôn tạo xây dựng Lăng Mẫu

Chuyện Hoàng hậu Năm Phương đi cầu tự và tạ ơn tôn tạo Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Tương truyền năm 1937, Vua Bảo Đại lấy vợ đã lâu nhưng không có con nên Nam Phương Hoàng Hậu đến cầu tự ở Đền Sòng Sơn (Thanh Hóa) và được Mẫu ban ơn cho Hoàng Tử Bảo Long. Thánh Mẫu Liễu Hạnh đã báo mộng cho Hoàng Hậu biết mộ của mình ở ngôi Miếu xứ cây đa Phủ Dầy. Để trả ơn đó Vua Bảo Đại đã cho dựng lăng để tạ ơn Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Theo học giả Trần Đăng Ngọc thì: “Năm 1938 Vua Bảo đại đã cho “hội xuân Kinh” triều đình Huế tiến hành hưng công trùng tu xây dựng khu lăng Mẫu hoàn toàn bằng đá xanh và 60 búp sen hồng khang trang to đẹp”.

Kiến trúc Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Trung tâm của lăng là ngôi mộ Thánh Mẫu ghép bằng đá xanh cao hình tám cạnh, chạm khắc theo hình quẻ dịch. Hướng chính của lăng là hướng Tây quay về phía dãy núi Tiên Hương. Từ ngoài vào bước theo bậc tam cấp lên đến mộ phải qua 5 lớp tường toàn bằng đá được chạm khắc, mỗi lớp tường vuông đều có cửa, cửa được bổ trụ bằng đá vuông với ba mặt đều khắc câu đối và phía trên đặt các nụ sen bằng đá hồng nhạt tới 60 nụ sen đá.

Lăng Mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh

Bao quanh lăng mộ là vườn cây bóng mát quanh năm, có 4 cột trụ cao to bốn góc, tạo thành cảnh quan khu lăng mộ thêm trang nghiêm, long trọng. Ngôi mộ được đặt ngay chính trung tâm và ở chỗ cao nhất của cả khu lăng. Tại bốn cửa ở bậc cuối cùng đều có một bức bình phong bằng đá án ngữ. Phía sau cửa chính, nằm về hai phía góc đối diện với cửa ra vào là hai nhà bia với bốn cột vươn lên.

Theo nhiều tài liệu cũ thì trước kia khu lăng mộ Thánh Mẫu không có nhà cho thủ từ ở, tuy nhiên để việc trông coi được thuận tiện, cũng như việc tiếp đón du khách được trang trọng, về sau xây dựng thêm khu ở của thủ từ và bao quanh khu lăng mộ là có hàng rào bằng sắt. Bên cạnh khu lăng mộ còn có một gian ngôi nhà trong đó điện thờ được bài trí với ban thờ Mẫu nằm chính giữa, từ ngoài bước vào thì bên phải ngay cạnh ban thờ Mẫu là ban thờ Bà Cai Bản mệnh, tiếp là ban thờ đức Thánh Trần. Bên trái của Ban thờ Mẫu là ban thờ quan lớn đệ nhất và ban thờ Nhị Vị Cô Nương.

Lăng mộ Thánh Mẫu Liễu Hạnh hiện nay đã trở thành một di tích không thể thiếu được khi mỗi khách hành hương về với lễ hội Phủ Dầy và ngày càng nhiều các du khách về thăm quan dâng hương lên mộ phần bày tỏ tấm lòng thành kính đối với Mẫu.

>>> Xem thêm: Phủ Chính Tiên Hương    >>> Phủ Bóng Nguyệt Du Cung    >>> Phủ Vân Cát

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube

https://phuday.com/lang-mo-thanh-mau-lieu-hanh.html

..