"Tổ hợp thần Tứ Vị Thánh Nương" hay "tổ hợp thần biển" là các thuật ngữ tôi đã đưa ra năm 2009. Có một số vị đã chấp nhận các thuật ngữ này và sử dụng trong các bài viết học thuật sau đó. Nội dung của bài năm 2009 có thể thấy ở phần đầu tiên bài đã in năm 2010 (ở đây).
Tứ vị Thánh Nương tức "bốn vị nữ thần được tôn làm thánh" (ở nước Nam, ở biển Nam), có bốn bà, mà trung tâm chính là bà mẹ. Bà mẹ đó là Dương Thái Hậu - hoàng hậu của nhà Nam Tống. Mẹ con bà quyên sinh (gieo mình xuống biển Nhai Môn) khi nhà Nam Tống bị mất nước vào tay nhà Nguyên Mông. Xác của mẹ con bà đã trôi vào khu vực Đền Cờn (huyện Quỳnh Lưu tỉnh Nghệ An) ngày nay. Đó là mở đầu của truyền thuyết về "tổ hợp thần biển" Tứ vị Thánh Nương ở Đại Việt.
Ở Đại Việt, các bà được thờ ở khắp mọi nơi, như Đắc Lộ đã viết từ đầu thế kỉ XVII thì (bản thảo có từ đầu thế kỉ XVII, nhưng đến thập niên 1650 sách mới được in): hễ cứ có cửa sông cửa bể thì có đền thờ bà (Đắc Lộ chỉ hiểu là 1 người - tức chỉ là một mình Bà Chúa). Bà Chúa trong ghi chép của Đắc Lộ là bà mẹ trong bốn bà.
Họ trở thành thần biển của nước Nam ta. Nhưng, lạ là: không ở đâu có lăng mộ của các bà (có một số nơi thì tương truyền rằng "như vậy và như vậy" nhưng hiện không còn).
Còn ở Nhai Sơn (nay thuộc quận Tân Hội, thành phố Giang Môn, tỉnh Quảng Đông - Trung Quốc), thì có một lăng mộ của bà mẹ, tức Dương Thái Hậu.
Tứ vị Thánh Nương tức "bốn vị nữ thần được tôn làm thánh" (ở nước Nam, ở biển Nam), có bốn bà, mà trung tâm chính là bà mẹ. Bà mẹ đó là Dương Thái Hậu - hoàng hậu của nhà Nam Tống. Mẹ con bà quyên sinh (gieo mình xuống biển Nhai Môn) khi nhà Nam Tống bị mất nước vào tay nhà Nguyên Mông. Xác của mẹ con bà đã trôi vào khu vực Đền Cờn (huyện Quỳnh Lưu tỉnh Nghệ An) ngày nay. Đó là mở đầu của truyền thuyết về "tổ hợp thần biển" Tứ vị Thánh Nương ở Đại Việt.
Ở Đại Việt, các bà được thờ ở khắp mọi nơi, như Đắc Lộ đã viết từ đầu thế kỉ XVII thì (bản thảo có từ đầu thế kỉ XVII, nhưng đến thập niên 1650 sách mới được in): hễ cứ có cửa sông cửa bể thì có đền thờ bà (Đắc Lộ chỉ hiểu là 1 người - tức chỉ là một mình Bà Chúa). Bà Chúa trong ghi chép của Đắc Lộ là bà mẹ trong bốn bà.
Họ trở thành thần biển của nước Nam ta. Nhưng, lạ là: không ở đâu có lăng mộ của các bà (có một số nơi thì tương truyền rằng "như vậy và như vậy" nhưng hiện không còn).
Còn ở Nhai Sơn (nay thuộc quận Tân Hội, thành phố Giang Môn, tỉnh Quảng Đông - Trung Quốc), thì có một lăng mộ của bà mẹ, tức Dương Thái Hậu.
1. Ngưu quân, một người bạn của chúng tôi (ví dụ đọc ở đây hay ở đây), đã đưa chúng tôi đi tham bái lăng mộ, đền thờ và các di tích liên quan đến Dương Thái Hậu.
Nghiên cứu về Tứ vị Thánh nương là chủ đề chung, mối quan tâm chung của hai chúng tôi trong nhiều năm qua. Tôi đã đưa Ngưu quân tới nhiều nơi có đền thờ Tứ vị Thánh nương ở Đại Việt. Còn lần này, Ngưu quân dẫn chúng tôi tới Nhai Sơn. Anh bận mải tối mắt trong nhiều tháng để chuẩn bị cho công việc vừa rồi, và công việc kết thúc vào đêm ngày 15, thì ngay sáng 16, anh đã đưa chúng tôi đi. Mãi đến nửa đêm, thậm chí đã sang ngày 17, thì ba người chúng tôi (Ngưu, Lô, Giao) mới trở về đến ga tàu Nam Quảng Châu. Chúng tôi đi và về giữa Nam Quảng Châu với Tân Hội là bằng tàu cao tốc. Một ngày nắng chói chang, rất oi dù là vùng eo biển, nóng tới mức làm anh Lô bị khản tiếng và mất giọng từ khoảng ba giờ chiều.
Nghiên cứu về Tứ vị Thánh nương là chủ đề chung, mối quan tâm chung của hai chúng tôi trong nhiều năm qua. Tôi đã đưa Ngưu quân tới nhiều nơi có đền thờ Tứ vị Thánh nương ở Đại Việt. Còn lần này, Ngưu quân dẫn chúng tôi tới Nhai Sơn. Anh bận mải tối mắt trong nhiều tháng để chuẩn bị cho công việc vừa rồi, và công việc kết thúc vào đêm ngày 15, thì ngay sáng 16, anh đã đưa chúng tôi đi. Mãi đến nửa đêm, thậm chí đã sang ngày 17, thì ba người chúng tôi (Ngưu, Lô, Giao) mới trở về đến ga tàu Nam Quảng Châu. Chúng tôi đi và về giữa Nam Quảng Châu với Tân Hội là bằng tàu cao tốc. Một ngày nắng chói chang, rất oi dù là vùng eo biển, nóng tới mức làm anh Lô bị khản tiếng và mất giọng từ khoảng ba giờ chiều.
2. Vùng Nhai Sơn người ta nói tiếng Quảng Đông, nhưng lại là phương ngữ của tiếng Quảng Đông ! Tức phương ngữ của phương ngữ. Nên người địa phương phát sóng thì về cơ bản khách đến từ bên ngoài sẽ không hiểu gì.
Hậu duệ của Dương Thái Hậu là anh Triệu trong lúc vui đã nói rõ : chúng tôi với nhau thì nói tiếng của chúng tôi, tức thổ ngữ. Chỉ người sinh sống ở vùng này mới hiểu mà thôi ! Có nhiều thứ phải nói bằng tiếng địa phương thì mới cảm thấy đã diễn hết ý, không như khi nói tiếng phổ thông.
Về cơ bản, Nhai Sơn vẫn còn là một vùng thú vị như vậy.
3. Lúc từ lăng mộ của Dương Thái Hậu trở ra, có hai bô lão ra tận nơi chào hỏi chúng tôi.
Em Phương là cán bộ văn hóa ở địa phương (người đã lái xe ra ga Tân Hội đón, rồi đưa chúng tôi đi các nơi), thì lúc đã đi ra ngoài đường cái, mới bảo: các cụ bô lão kiến nghị là thành phố sớm mua đất của các cụ với giá hợp lí. Tức là những hộ đang ở xung quanh lăng mộ, hiện thời họ vẫn chưa chịu rời đi.
Chúng tôi sẽ tổng hợp viết thành bài học thuật về việc thờ phụng Bà Chúa Dương Thái Hậu ở Nhai Sơn trong so sánh với các nơi khác. Ở đây chỉ tạm ghi nhanh vài điểm vụn vặt, cốt để ghi cảm giác mà thôi.
Hậu duệ của Dương Thái Hậu là anh Triệu trong lúc vui đã nói rõ : chúng tôi với nhau thì nói tiếng của chúng tôi, tức thổ ngữ. Chỉ người sinh sống ở vùng này mới hiểu mà thôi ! Có nhiều thứ phải nói bằng tiếng địa phương thì mới cảm thấy đã diễn hết ý, không như khi nói tiếng phổ thông.
Về cơ bản, Nhai Sơn vẫn còn là một vùng thú vị như vậy.
3. Lúc từ lăng mộ của Dương Thái Hậu trở ra, có hai bô lão ra tận nơi chào hỏi chúng tôi.
Em Phương là cán bộ văn hóa ở địa phương (người đã lái xe ra ga Tân Hội đón, rồi đưa chúng tôi đi các nơi), thì lúc đã đi ra ngoài đường cái, mới bảo: các cụ bô lão kiến nghị là thành phố sớm mua đất của các cụ với giá hợp lí. Tức là những hộ đang ở xung quanh lăng mộ, hiện thời họ vẫn chưa chịu rời đi.
Chúng tôi sẽ tổng hợp viết thành bài học thuật về việc thờ phụng Bà Chúa Dương Thái Hậu ở Nhai Sơn trong so sánh với các nơi khác. Ở đây chỉ tạm ghi nhanh vài điểm vụn vặt, cốt để ghi cảm giác mà thôi.
Viết tại Hà Nội, tháng 6 năm 2018
Giao Blog
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Khi sử dụng tiếng Việt, bạn cần viết tiếng Việt có dấu, ngôn từ dung dị mà lại không dung tục. Có thể đồng ý hay không đồng ý, nhưng hãy đưa chứng lí và cảm tưởng thực sự của bạn.
LƯU Ý: Blog đặt ở chế độ mở, không kiểm duyệt bình luận. Nếu nhỡ tay, cũng có thể tự xóa để viết lại. Nhưng những bình luận cảm tính, lạc đề, trái thuần phong mĩ tục, thì sẽ bị loại khỏi blog và ghi nhớ spam ở cuối trang.
Ghi chú (tháng 11/2016): Từ tháng 6 đến tháng 11/2016, hàng ngày có rất nhiều comment rác quảng cáo (bán hàng, rao vặt). Nên từ ngày 09/11/2016, có lúc blog sẽ đặt chế độ kiểm duyệt, để tự động loại bỏ rác.