hồ Thái Cực : một cái hồ phía ngoài hồ Gươm đã bị lấp mất tiêu

Sông Tô Lịch đoạn ở các phố cổ đã bị lấp mất tiêu từ trước năm 1900. Ngày nay, dân chúng hầu như không biết gì về đoạn sông ấy. Trừ những tay mọt sách hay những tay thích du lãng.

Cũng như vậy, cái hồ Thái Cực ở gần hồ Hoàn Kiếm cũng đã bị lấp mất tiêu khoảng năm 1900. Người bảo dân ta lấp. Người bảo Tây hắn bắt dân ta lấp.

May mà hồ Hoàn Kiếm thì chưa kịp lấp. Nhưng biết đâu, trong thế kỉ XXI, nó cũng bị lấp mất tiêu như Thái Cực thì sao.

Trong phòng sách của mình vẫn có vài tác phẩm mà các danh sĩ đất Hà Thành hồi trước 1900 ghi là "viết bên hồ Thái Cực" hay là "vẩy bút bên gác lạnh cạnh hồ Thái Cực". Đọc đến những đoạn đó, thấy bùi ngùi vì cảnh dâu bể trong đời.

Bây giờ, họa sĩ Hà Thành phục dựng cái hồ Thái Cực ăn thông ra sông Cái như sau:

Toàn văn xem ở dưới.

---

Tìm lại dấu xưa Kẻ chợ

21/04/2015 - 13:03 PM

Có người nói, không phải những đại lộ hay đường to phố lớn mà chính những con hẻm nhỏ đường ngang ngõ tắt làm nên hồn vía của một Sài Gòn mấy trăm năm tuổi.

Và tôi nói, không phải những trung tâm thương mại, những cao ốc  chọc trời, mà chỉ cần những cái kiễng chân, cái với tay ở nơi những con phố “giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ”, nhà ống cao không quá hai cái sào là có thể mua được những thứ mình cần ở những con phố nhỏ với những cái tên rất “chợ” đã làm nên một Hà Nội nghìn năm văn hiến.

Bạn có biết, trước đây bên cạnh hồ Hoàn Kiếm có một hồ nhỏ hơn gọi là hồ Thái Cực, thông nhau qua một con lạch đi qua quãng phố Cầu Gỗ ngày nay. Xuất xứ tên phố Cầu Gỗ chính từ chiếc cầu gỗ bắc qua con lạch nước ấy. Và cái tên phố Gia Ngư chính từ tên làng cá sống bằng nghề chài lưới bên hồ Thái Cực xưa. Những con sông, nhất là sông Tô Lịch, trở thành những tuyến đường giao thông chính để đi lại trong khu phố buôn bán…

Và bạn có biết phố hàng Buồm không một cánh buồm/phố hàng Lược chẳng còn ai bán lược/…Qua ngõ Trạm chẳng còn ai đổi ngựa/Đường Cựu Lâu lầu cũ cháy lâu rồi…  (Lưu Quang Vũ).  “Hàng Bạc vẫn còn đó với một số hiệu vàng, bạc mà xưa là nơi sản xuất vòng, xuyến, kiềng vàng cho lớp người giàu sang…hàng Đào vẫn phấp phới màu sắc của quần áo nhắc nhở đến những phiên chợ tơ năm xưa…phố hàng mành vẫn làm mành, hàng Thiếc làm thùng tôn; cắt kính… nhiều phố mang tên cũ nhưng không còn một ai làm nghề cũ như hàng Gà, hàng Cá, hàng Gai, hàng Bún, hàng Cót…” (Nguyễn Vinh Phúc).

Tôi chắc chắn không nhiều người biết. Phố cổ Hà Nội dù có diện tích nhỏ (chỉ 82ha), nhưng mang đậm màu sắc kinh tế- xã hội với sự giao lưu buôn bán các sản phẩm thủ công giữa thành thị và nông thôn. Trải qua hơn một nghìn năm phát triển, phố cổ Hà Nội nay đã có những đổi thay và trở thành một trong những khu phố buôn bán truyền thống cuối cùng của Đông Nam Á. Để dành cho những ai yêu Hà Nội và muốn tìm hiểu lịch sử, triển lãm mang tên “Kẻ chợ - Phố cổ” đã ra đời tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (50 Đào Duy Từ, Hà Nội).

Thông qua những bức ảnh xưa-nay, những tranh vẽ, phim tài liệu… triển lãm đã tái hiện lại quá trình hình thành và phát triển của khu Phố cổ Hà Nội. Và giúp cho người xem hiểu hơn sự quyến rũ còn bị che dấu của những khu phố và hiểu hơn về lịch sử cũng như quá trình phát triển của nó. Triển lãm được phối hợp thực hiện giữa Ban quản lý Phố cổ Hà Nội và thành phố Toulouse (Pháp) trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa thành phố này và thành phố Hà Nội về công tác bảo tồn, tôn tạo phát huy các giá trị phi vật thể khu Phố cổ Hà Nội. Triển lãm mở cửa cố định từ ngày 17.4.2015. 

Chợ Cửa Đông: Dưới thời Lý - Trần, một ngôi chợ được hình thành ngay gần Cửa phía Đông thành (ở phía xa bản đồ). Phía trước mặt là đền Bạch Mã. Bên phải là sông Tô Lịch và cây cầu bắc ngang nơi hiện nay là phố Hàng Đường. Ngay từ thế kỷ 11, 4 ngôi chợ lớn đã họp theo phiên ở các cửa ô kinh thành để cung cấp các loại sản phẩm cho triều đình. Các thương nhân đến từ các làng xung quanh Hà Nội. Chợ quan trọng nhất trong số 4 chợ này là chợ Cửa Đông (sau này là khu phố buôn bán) và những thương nhân của chợ này dần dần đều đến định cư ở đây.

Cửa Đông Hoàng Thành: Năm 1802, Huế đã thay Hà Nội trở thành thủ đô. Ba năm sau đó, khu hoàng thành được xây dựng lại với quy mô nhỏ hơn trên nền các công sự với sự giúp đỡ của người Pháp. Nhiều phố mới được thành lập trên đống đổ nát của kinh thành cũ.

Nhuộm lụa ở phố Cầu Gỗ, thế kỷ 17.

Hồ Thái Cực: Trước đây bên cạnh hồ Hoàn Kiếm có một hồ nhỏ hơn gọi là hồ Thái Cực, thông nhau qua một con lạch đi qua quãng phố Cầu Gỗ ngày nay. Xuất xứ tên phố Cầu Gỗ chính từ chiếc cầu gỗ bắc qua con lạch nước ấy. Chu vi hồ Thái Cực cũ nay thành: Cầu Gỗ, Hàng Đào, Hàng Bạc, Hàng Bè. Đất phố Đinh Liệt và Gia Ngư trước đây chính là lòng hồ Thái Cực. Khi thực dân Pháp chiếm đóng Hà Nội, hồ Thái Cực vẫn còn nhưng vào cuối thế kỷ trước hồ bị dân xung quanh lấp dần, khoảng năm 1920 thì hồ Thái Cực biến mất. Cái tên phố Gia Ngư chính từ tên làng cá sống bằng nghề chài lưới bên hồ Thái Cực xưa.

Cửa hàng buôn bán chụp năm 1892 bới R. Orfeuvre

Quang cảnh trên phố năm 1909

L.Quyên

Tranh, ảnh trong bài: R. Orfeuvre – Thành Phong

http://www.nguoidothi.vn/vn/news/van-hoa-giai-tri/san-khau-my-thuat/4257/tim-lai-dau-xua-ke-cho.ndt

---

Những entry liên quan đã đi trên blog này:

- Hồ Thái Cực : một cái hồ phía ngoài hồ Hoàn Kiếm đã bị  lấp mất tiêu

- Hà Nội liếc nhanh (3) : thời 1930s, đàn bà Hà Thành vùng lên cưỡi sư từ Hà Đông

- Hà Nội liếc nhanh (2) : thời Pháp thuộc, khoảng 2 năm thay một người

- Hà Nội liếc nhanh (1) : khu Hàng Đậu